Fakat bilincin merkezi olan beyin, sırlarını hâlâ büyük ölçüde koruyor. Beyne zarar veren birçok faktör olduğunu belirten uzmanlar, rutin hayatın dışına çıkmanın beyin için kilit öneme sahip olduğunu ifade ediyor

Yale Üniversitesi Beyin Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Murat Günel, bilim dünyasının beyin üzerinde bugüne kadar çözebildiği sırları anlatıyor. Anti-aging kavramının bugün artık beynimiz için de geçerli olduğunu savunan Dr. Günel, yaşam stilimizde yapılacak yeniliklerle hafızayı çok daha etkin bir biçimde kullanabileceğimizi ifade ediyor: "Seyahate çıkın, değişik insanlarla arkadaşlıklar kurun, rutin alışkanlıklardan kurtulun ve bazen boş oturarak beyninizi dinlendirin." Aşkın insan beynini nasıl etkilediğini anlatan Günel, kadın ve erkek beyni arasındaki farkları da açıklıyor. Ve dizinin son gününde, dünyada ölüm nedenleri arasında en başta yer alan beyin kanamaları ve anevrizmalar konusunda son yaptığı çalışmalar hakkında bilgi verecek. Onun hayali, bir gün küçük bir kan testi ile anevrizma riskini belirleyebilmek. "Sonuç almamıza çok az kaldı" diyor. Onun basit ama etkili önerileri, yalnızca Türkiye'de değil, Amerika'da da yüzlerce kişinin hayatını değiştiriyor. 'Yale'deki dahi Türk doktor' olarak adını duyuran Murat Günel, bu yazı dizisinde insan beynini ve hafızayı en verimli kullanma yöntemlerini GÜNAYDIN okurlarına anlatıyor:

* Aşk ve benzeri duyguları beyin mi yönlendiriyor, kalp mi?
Tabii ki beyin. Kalp beynin hizmetinde olan bir kastır. Duyguların beyinde hangi bölgelerden kaynak aldığını bilemiyoruz. Örneğin deneysel hayvanlarda belli beyin bölgeleri elektriksel olarak uyarıldığında, belli duygular kolaylıkla ortaya çıkarılabiliyor. Bu tabii ki basit duygular için geçerli. Aşk gibi karmaşık duyguları tam olarak çözemediğimiz halde, beynin birçok bölgesinin bu duygulara katıldığını biliyoruz.

MONOTONLUKTAN KAÇININ

* Kadınlarla erkeklerin beyin yapıları birbirinden farklı mı?
Evet. İlk olarak, erkeklerin beyin ağırlıkları kadınlarınkinden daha fazla. Fakat bu, erkeklerin kadınlardan daha zeki olduğu anlamına gelmiyor. Son yıllarda fonksiyonel MRI ile yapılan çalışmalar, belli fonksiyonların kadınlarda, belli fonksiyonların ise erkeklerde daha üstün olduğunu ortaya çıkarttı. Örneğin hafıza kadınlarda daha iyi olduğu halde, yön bulma duygusu erkeklerde daha gelişmiştir. Aynı zamanda hormonların da beyin üzerine çok büyük etkisi var. Zaten o nedenle kadınlarla erkeklerin davranışları farklı. Aynı zamanda, kadınlarda hormonların değiştiği dönemlerde ruh halinin değişmesi de buna bağlı oluyor. Gebelikteki aşermenin etkisi de, hormonlardaki değişimin beyin üzerine etkisinden kaynaklanır.

* Şehir hayatının beynimiz üzerinde etkisi var mı?
Şehir hayatının değişik açılardan olumlu ve olumsuz etkileri var. Çevre kirliliğinden yaşamsal tek düzeliğe kadar pek çok faktör beyni olumsuz yönde etkileyebiliyor. Fakat aynı zamanda, sosyal iletişimlere bağlı olarak, olumlu etkileri de var. Rutinin dışına çıkıp, beyni çalıştırmak gerekli. Bunun için sevdiğiniz herhangi bir yöntemi bulabilirsiniz. Hobiler beyin sağlığı için önemlidir. Örneğin ben boş zamanlarımda yazmayı, okumayı, boş boş durmayı severim. Hafta sonu gezileri beynin rutin dışına çıkmasını sağlayabilir. Benim New York'ta uyguladığım yöntemlerden biri de, değişik gruplara katılıp, kendimi bir bakıma zorlamamdır. Bilim adamları dışında Amerika'da birçok dostum var. Onlar yüzünden New York'ta 'The Moth' denilen bir gruba katıldım. Amaç, sahneye çıkıp 200-300 kişi önünde bir hikanlatmak; hatta yarışmalar bile var. Herkes çıkıp komik hikayeler anlatıyor. Benim hikayelerim biraz acıklı, biraz duygusal. İlk başlarda biraz tedirgindim ama herkes iyi tepki verdi ve grubun yakın bir parçası haline geldim. Bu şekilde de beynimi boşalttığım oluyor.

HÜCRE NAKLİ İÇİN ÇALIŞILIYOR

* Stres beyin hücrelerini öldürüyor mu?
Stresin beyin ve vücut sağlığı üzerine olumsuz birçok etkisi var. İlk olarak kan basıncını artırarak, beyin olsun, kalp olsun, tüm organları yıpratıyor. Stresin yanında ortaya çıkan duygular da önemli. Çünkü duygular da bir bakıma hangi maddelerin salgılandığını gösteriyorlar. Örneğin sevdiğimiz birinin başarısını beklerken duyduğumuz stresle, bir kaza anında yaşadığımız stres birbirinden farklı duyguları ortaya çıkarır. Olumsuz duygulara yol açan stres, beyni öldürücü etkisini daha çok gösteriyor.

* Depresyondan beynimizi kurtarabilir miyiz?
Depresyonun temeli biyolojiktir. Örneğin büyük beyin ameliyatlarının ardından tüm hastalar bir süre depresyona girerler. Bunun nedeni de, beyindeki kimyasal maddelerin tamamen tüketilmesidir. Depresyon ilaçları da sonuç olarak bu maddelerin yapılmasını kolaylaştırıp, beyindeki oranlarını artırır.

* Beyin nakli bir gün mümkün olacak mı?
Beyin naklindeki en büyük sorun, hücrelerin doğru kaynak noktalarını bulabilme zorluğu. O yüzden organ nakli şimdilik imkansız. Yoğun ve aktif olarak çalışılan konu ise, beyinde hücre nakli. Örneğin bir felçten ya da beyin hasarından sonra, hasar gelen bölgeye kök hücrelerin verilmesi konusunda birçok çalışma var. Son araştırmalar kök hücrelerin beyinde de var olduğunu, özellikle hafızada ve koku sisteminde aktif olarak rol aldığını gösterdi.

* O zaman çok yakında kök hücre yardımıyla hafızayı güçlendirmek mümkün olacak mı?
Evet. Bunun da ötesinde, Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkların tedavisinde bu kök hücrelerin etkili olacağı düşünülüyor. Aynı şekilde, bir felç sonrasında sol kolu oynatan bölge hasar gördüyse, kök hücrelerin bu bölgeye verilmesiyle kol fonksiyonunun geriye döndürülebilmesi konusunda çok aktif çalışmalar var.

* Zekile beyin yapısı arasında bir ilişki var mı?
Belli bir noktaya kadar var. Örneğin hayvanlara baktığınızda, maymunlarla insan beyninin ağırlığı yakın olmasına rağmen, yapısı çok farklıdır. İnsanlarda daha fazla fonksiyon elde edebilmek için, ilk olarak beyin kendi içinde ikiye bölünerek yüzey alanını artırmış. Ayrıca, kıvrımların sayısı da insanlarda çok daha fazla. Yani bu yapı beynin fonksiyonunu artırarak, insanların daha zeki yaratıklar olmasını sağlıyor. Köpeklere ve kedilere baktığınızda, koku ile ilgili olan bölge onlarda insanlara göre çok daha büyük.