Sürekli yatmaktan kaynaklanan cilt ve deri hastalıkları oluşabilmektedir. Ayrıca basıdan kaynaklanan yatak yaraları hızla gelişebilmektedir. Sürekli olarak yatağa bağımlı kişilerde kas ve kemik dokusunda azalma oluşabilir. Bu tip hastaların günlük bakım ihtiyaçları da oldukça zordur. Hasta yakınlarına düşen sorumluluk çok fazla olmaktadır. Hem maddi hem de manevi olarak kayıplara yol açan hastalıklar aileleri oldukça zorlamaktadır.

Yatağa bağımlı hastanın fiziksel ve ruhsal birçok ihtiyacı vardır. Hastalıklarıyla ilgili tedavilerine kesintisiz olarak devam edilmesi gerekir. Bir yandan da günlük vücut temizliğinin ve bakımının yapılması şarttır. Eğer hastanın bilinci yerindeyse psikolojik olarak olumsuz etkilenmemesi için bazı önlemler alınması gerekmektedir. Düzenli vücut bakımı bunlardan bir tanesidir. Ayrıca aile, hastaya sevgisini göstermeli ve durumdan şikayetçi olduğunu belli etmemelidir.

Teknolojinin gelişmesiyle birçok medikal ürün artık yalnızca hastanelerde değil evlerde de kullanılır hale gelmiştir. Bu sayede yatağa bağımlı kişilerin hayat standartları bir miktar iyileştirilebilir. Aynı zamanda hastaya bakan kişilerinde işleri kolaylaşır.
Bu yazımızda yatan hasta bakımındaki önemli konuları başlıklar halinde açıklamaya çalışacağız.

Hastanın Vücut Temizliği

Tenimiz bütün bedenimizi kaplar, korur ve en önemli hissetme organımızdır. Yaşlı veya hasta bir bireyin de, eğer bilinci yerindeyse, en önemli iletişim organı tenidir. Ailesiyle veya bakıcısıyla duygusal iletişimi bu sayede kurabilmektedir. Bu yüzden evde bakılan hastaların cilt temizliği çok önemlidir.

Yatağa bağımlı bir hastanın banyo yaptırılması oldukça zordur. Bu sorunun en iyi çözümlerinden bir tanesi yatak içi banyo sistemi kullanmaktır. Bu sayede hasta yataktan kaldırılmadan bol su ile banyo yapabilmektedir. Tekerlekli sandalyeye oturabilen hastalar için de sudan etkilenmeyen duş sandalyeleri vardır. Hasta bu tip tekerlekli sandalye üzerinde rahatlıkla banyo yaptırılabilir. Banyodan sonra hastanın vücudu iyice kurulanmalıdır.

Yatan hastanın vücut temizliğinde kullanılan banyo lifleri ve temizleme mendilleri gibi ürünlerle de ihtiyaç olan hijyen sağlanabilir. Saç temizliği için saç temizleme boneleri veya saç yıkama setleri kullanılabilir. Saç temizleme boneleri mikrodalga fırında ısıtılabilir özelliktedir. Hastanın vücudunda sağlanan temizlik ve hijyen hissi moralini yükseltecektir. Ayrıca bu temizlik sağlık açısından da faydalıdır. Vücut temizlendikten sonra cilde bası yarası önleyici kremler sürülmelidir. Cilt temizliği ve koruyucu kremler sayesinde hasta yatak yarasından korunmuş olur.

Hastanın Ağız Temizliği

Hastanın ağız içi düzenli olarak gözlenmelidir. Dişlerin durumu, diş eti görüntüsü, yanak, dil ve damağın durumu takip edilmelidir. Renk, nemlilik, mukozanın bütünlüğü, herhangi bir lezyon olup-olmadığı ve ağız kokusu değerlendirilmelidir. Yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağımlı hastaların bir başkasının yardımına ihtiyacı vardır. İnsanların günlük yaşamında yaptığı birçok şeyi bu tip hastalar yapamamaktadır. Bu nedenle hastanın yakını veya refakatçisi sürekli olarak hastanın isteklerini yerine getirmelidir. Ağız temizliği de bunların başında gelmektedir. Burada amaç ağız içinin sağlığını korumak olmalıdır.

Dişlerin temizliği yumuşak kıllı bir diş fırçası ile yapılabilir. Az bir miktar diş macunu kullanılabilir. Diş macunu kullanılacaksa hastanın yutmayacağı bir şekilde fırçalama işlemi yapılmalıdır. Dişler fırçalandıktan sonra gazlı bez yardımı ile ağız içini kurulayabilirsiniz.

Hastanın bilinci yerindeyse ağız bakımından önce yapacağınız işlemlerle ilgili kişiye bilgi verilmelidir. Böylece hastanın da bakıma katılmasını sağlayabilirsiniz.

Hasta Odası Temizliği

Hastanın vücudunun temiz olması kadar odasının temizliği de önemlidir. Çünkü yatağa bağımlı kişiler tüm zamanını aynı odada geçirmektedir. Bu nedenle günlük olarak odanın temizliğinin yapılması hem sağlık hem de konfor açısından önem kazanmaktadır. Ayrıca odada kullanılan medikal ürünlerin de düzenli olarak temizlenmesi gerekmektedir.

Odada klima varsa filtrelerinin haftada bir temizlenmesinde fayda vardır. Ayrıca hasta odası düzenli olarak havalandırılmalıdır. En azından günde 3-4 sefer 5’er dakikalık havalandırma yeterli olacaktır.

Bası Yarası

Yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağımlı hastaların yaşadığı diğer büyük sorunlardan bir tanesi de bası yarasıdır. Hareketsizlik nedeniyle vücutta yaraların oluşması kolay hale gelmektedir. Özellikle yatakla temasın yoğun olduğu bölgelerde cilt üzerinde oluşan basınç daha fazla olur. Uzun süre aynı şekilde yatmak ciltte yaraların açılmasına neden olabilmektedir.

Ciltte oluşan bası nedeniyle bu bölgede kan dolaşımı azalır. Yeteri kadar oksijenlenme olmadığında ise öncelikle dokular üzerinde kırmızı lekeler görülür. Bununla birlikle dışkı da bu bölgeye temas ediyorsa çok hızlı bir şekilde yara oluşur. Daha kötüsü ise yaralarda enfeksiyon oluşmasıdır. Enfeksiyonlu yara hasta için tehlikelidir ve daha zor iyileşir. Hatta ölüme varan sonuçlara neden olabilir.

Hastayı bu tehlikeden korumak için öncelikle yaraların vücudun hangi bölgelerinde ortaya çıktığını bilmemiz gerekmektedir. Genellikle vücut ağırlığını taşıyan yerlerde daha yoğun olarak görülür. Örneğin kuyruk sokumu, kalça, dirsek, topuk ve omuz gibi bölgelerde daha sıklıkla yara oluşmaktadır. Alınabilecek en iyi yöntem sıklıkla hastanın yatış pozisyonunu değiştirmektir. Ayrıca kullandığı çarşaf ve yastığında temiz olmasına dikkat edilmelidir. Bunların sıklıkla değiştirilmesi temizlik açısından önemlidir.

Yatağa bağımlı hastaların büyük çoğunluğunda hasta altı bezi kullanılmaktadır. Yaygın şekilde kullanılan hasta altı bezleri deride kızarıklıklar ve yaralar oluşturabilmektedir. Bu nedenle hasta altı temizleme robotu kullanmak oldukça fayda sağlar ve yara riskini yok eder. Böyle bir cihazın kullanılması hem hastaya hem de refakatçisine büyük kolaylık sağlamaktadır.

Fiziksel Aktivite ve Egzersiz

Teknoloji geliştikçe insanların fiziksel aktiviteleri zamanla azalmaktadır. Bunun sağlık açısından tehlikeleri toplum tarafından yeterince anlaşılamamaktadır. Gün geçtikçe daha hareketsiz bir yaşam tarzını benimsiyoruz. Bu durum diyabet, hipertansiyon, obezite, kalp-damar hastalıkları ve osteoporoz gibi kronik hastalıkların görülme sıklığını artırmaktadır. Bu hastalıklardan korunmak için fiziksel aktivite ve egzersiz şarttır. Hem yetişkinler hem de çocuklar buna dikkat etmelidir. Sağlıklıyken fiziksel aktiviteyi ve egzersizi yaşam tarzı olarak benimseyen insanlar yaşlandığında veya hastalandığında vücutları diğerlerine göre daha dirençli kalacaktır. Bu da yaşam enerjilerini ve motivasyonlarını daha yüksek tutmalarını sağlamaktadır.

Sağlıklı insanlarda fiziksel aktivite ve egzersiz eksikliği bu kadar soruna yol açarken, yatağa bağımlı hastalarda nasıl problemler oluşturacağını tahmin etmek zor değildir.

Hastaların veya yaşlıların egzersizleri ihtiyaca göre uygulanmalıdır ve bu egzersizler sağlık personeli tarafından belirlenmelidir. Egzersizin tipi, şiddeti, süresi ve sıklığı bireylere göre değişiklik gösterebilir. Egzersizler düzenli ve sürekli olmalıdır. Her uygulama ısınma, germe ve soğuma egzersizleri içermelidir. Emniyetli ve yaralanma riski olmayan hareketler tercih edilmelidir. Ayrıca zevkli ve kolay uygulanabilir olmalıdır.

Uygulanacak egzersizlerde ciltte bası yarası olmamasına dikkat etmek gerekir. Aksi halde yara zarar görebilir. Egzersiz yapılan ortamın sıcaklığı, havalandırması ve aydınlatılması uygun düzeyde olmalıdır. Ayrıca teri emen ve dar olmayan giysiler tercih edilmelidir. Kişinin hastalığına ve kullandığı ilaçlara uygun şekilde egzersiz programları tercih edilmelidir. Egzersiz esnasında hastanın yeterince sıvı almış olmasına dikkat edilmelidir.

Egzersizlerde eğlence ve motivasyon ön planda olmalıdır. Kişinin sevdiği türden egzersizler tercih edilmelidir. Ayrıca uygun müziklerle eğlence ve motivasyon artırılabilir.

Egzersizler esnasında sık sık pulse oksimetre cihazı ve tansiyon aleti ile ölçümler yapılmalıdır ve hastanın sağlık parametreleri kontrol altında tutulmalıdır. Acil bir durumda egzersize son verilmeli ve hastaya gerekli müdahale yapılmalıdır. Tekerlekli sandalyede uzun süre oturan hastalar için omuz dışa rotasyon egzersizleri ve çekme egzersizleri dengeleyici özellik taşıdığından bunlara öncelik verilmelidir. Tekerlekli sandalye üzerinde yapılan egzersizlerden önce sandalyenin frenlerinin kilitli olmasına dikkat edilmelidir.

Solunum cihazına bağlı olarak hayatına devam eden hastalarda uygulanacak egzersizler sırasında cihazın bulunduğu yere sabitlenmesi gerekir. Aksi halde uygulama esnasında cihaz yere düşürülebilir.