Sağlıklı yaşamın ve bütünsel sağlığın en önemli tamamlayıcıları, check-up veya diğer vücut tarama yöntemleridir. Özellikle ciddi hastalıkların erken teşhisi ve vücudun eksiklerini bilmek açısından bu tür tıbbi yöntemler büyük önem taşıyor. Herkes sağlıklı bir yaşam sürmek ister, ancak bazı insanlar check-up yaptırmaktan kaçınır. Bunun temel sebebi, "Bir hastalık bulunursa?" korkusudur. Bu durum, tıbbi açıdan "hastalık fobisi" veya "tanı korkusu" olarak da adlandırılabiliyor. Ancak bu korkunun altında yatan nedenleri ve sonuçlarını anlamak, daha bilinçli bir yaklaşım benimsemek için önemlidir.

Check-Up’tan Korkmanın Psikolojik Nedenleri

İnsanların check-up gibi sağlık taramalarını yaptırmaktan kaçınmalarının altında çeşitli psikolojik nedenler olduğuna dikkat çeken uzman, “Bu davranışlar çoğunlukla kaygı, korku ve kontrol kaybı gibi duygusal tepkilerle şekillenir. Öncelikle sağlıkla ilgili testler, özellikle de henüz belirti göstermeyen hastalıkları ortaya çıkarma riski taşıdığından, kişiler çoğunlukla bu tür taramalardan kaçınmayı tercih ederler. Sağlık durumu hakkında bir şey öğrenmek, özellikle de kötü bir şey öğrenmek, kişiyi belirsizliğe ve kaygıya sürükleyebilir. Bu kaygı, kişinin psikolojik olarak hazır olmadığı bir durumu kabullenme zorluğundan kaynaklanır. Erken teşhis, çoğu zaman tedavi imkânı sağlasa da kişinin hayatını tamamen değiştirecek bir bilgiye sahip olması stres yaratabilir. Bu yüzden insanlar, sağlıkları iyi olduğu sürece mevcut durumlarını değiştirmek istemez ve bu da sağlık kontrollerini sürekli ertelemelerine yol açar” dedi.

Kontrol Kaybı Korkusu

Uzman, bir başka önemli faktörün ise kontrol kaybı korkusu olduğunu belirtti: “İnsanlar genellikle sağlıkları üzerinde sınırlı bir kontrol hissine sahiptir ve check-up gibi testler, bu kontrolsüzlüğü daha da belirgin hale getirebilir. Testlerin sonuçları, kişiyi hiç beklemediği bir hastalıkla yüzleştirebilir ve bu da kontrol kaybına yol açabilir. Kişi, hastalığa dair kötü bir sonuç almayı kabullenmekte zorlanabilir, çünkü bu durum yaşamını bir anda değiştirebilir.”

Savunma Mekanizmaları

Kişinin savunma mekanizmalarının da bu konuda bir diğer önemli engel olduğunun altını çizen, “İnsanlar, kaygı ve stresi yönetebilmek için bilinçdışı olarak savunma mekanizmalarına başvururlar. Bir testin sonucunu öğrenmek, kişinin kaygı seviyesini artırabilir. Bazı insanlar, hastalıkla ilgili kaygıları bilinçli olarak bastırmak için test yapmaktan kaçınabilirler. Bu durum daha rahat hissetmelerini sağlar, ancak sağlıkları riske girebilir. Aynı şekilde bu tür testlerden kaçınmak, bireyin olumsuz bir sonuca daha az maruz kalmayı hedeflemesinden kaynaklanır. “Bilmemek, hiç bilmemekten iyidir” gibi bir düşünce devreye girebilir. Bu, bilinçdışı bir savunma mekanizmasıdır; kişi, kötü bir şey öğrenmektense, psikolojik olarak daha huzurlu kalmayı tercih eder” dedi.

Zaman ve Maddi Engeller

Son olarak, check-up yaptırmama davranışının bir başka nedeninin de zaman ve maddi engeller olabileceğini söyledi: “Testler genellikle zaman alıcıdır ve bazı insanlar bu zamanın değerli olduğunu düşünerek bu tür kontrolleri gereksiz bulabilirler. Ayrıca, bazı sağlık testlerinin maliyetleri yüksek olabilir ve bu durum, insanların test yaptırmaktansa diğer harcamalarını öncelikli hale getirmelerine sebep olabilir. Özellikle sigorta kapsamındaki eksiklikler veya testlerin pahalı olması, bireylerin sağlıklarını tehlikeye atmalarına yol açabilir.

Toplumun sağlıkla ilgili genel anlayışı ve sosyal baskılar da bu durumda önemli bir rol oynamaktadır. Eğer kişinin çevresinde check-up yaptırmayan ve sağlıklı olduklarını düşünen kişi sayısı fazla ise bu durum sağlık kontrolüne dair tutumları etkileyebilir. Çünkü sosyal normlar, bireyin kararlarını şekillendirir ve bu da sağlığı göz ardı etmesine neden olabilir. Bu psikolojik engeller, bireylerin sağlıklarıyla ilgili bilinçli ve sağlıklı kararlar almalarını zorlaştırır. Bu tür yaklaşım ve tutumlar, kişilerin erken teşhis ve tedavi fırsatlarını kaçırmalarına sebep olabilir. Bu yüzden, sağlık konusunda farkındalık ve bilinçlenme yalnızca bireysel değil, toplumsal düzeyde de büyük bir önem taşır.”

Erken Teşhis Hayat Kurtarıyor

Uzman, ise check-up ve diğer vücut tarama yöntemlerinin erken teşhisteki önemini şöyle ifade etti: “Sağlık sorunları genellikle yaş veya genetik yatkınlıkla ilişkilendirilir ve insanlar sağlıklı olduklarında, hastalıkların kendilerini etkilemeyeceğini düşünürler. Özellikle genç yaşlardaki bireyler, sağlıklarını tehdit edebilecek faktörleri çoğu zaman göz ardı ederler. Ancak sağlık problemleri ne kadar erken tespit edilirse, tedavi edilme şansı o kadar yüksek olur. Bu da gösteriyor ki, sağlıklı olduğumuzu varsaymak, hastalıkların varlığını görmeme eğilimini artırıyor.