Sorularla Kuş Gribi

Kuş gribinin insanlarda belirtileri nelerdir?
İnsanda kuş gribinin semptomları, tipik grip benzeri hastalıktan (ateş, öksürük, boğaz ağrısı ve kas ağrısı), göz enfeksiyonları, pnömoni, ağır solunum yolu hastalıkları ve diğer ağır ve yaşamı tehdit edici komplikasyonlara kadar değişmektedir.

Kuş gribi nasıl yayılır?
Hastalanmış kuşlar tükürük, burun sekresyonları ve dışkılarıyla virüsü saçarlar. Hassas kuşlar, hastalanmış kuşların çıkartılarıyla veya bunlarla bulaşmış yüzeylerle temas ettiği zaman hastalanırlar. İnsanlarda kuş gribi vakalarının büyük çoğunluğu, enfekte kümes hayvanlarıyla veya çıkartılarıyla bulaşmış yüzeylere temastan kaynaklanmaktadır.

Kuşlardan insanlara geçme riski nedir?
Kuş gribi esas olarak kuşlarda oluşur ve çoğunlukla insanları enfekte etmez. Kümes hayvanları arasında kuş gribi salgını sırasında, enfekte kuşlarla temas eden insanlarda veya hasta kuşların çıkartılarının bulaştığı yüzeylere temas eden insanlarda olası bir risk vardır.

Avian Influenza A (H5N1) virüs nedir? İnsanlar için riski nedir?
Esas olarak kuşlarda oluşan bir Influenza A virüs subtipidir. Tüm kuş grip virüsleri gibi, dünyada kuşlar arasında dolaşmaktadır, kuşlar arasında çok bulaşıcıdır ve ölümcül olabilir.
H5N1 virüsü çoğunlukla insanları enfekte etmez. Ancak, tüm influenza virüsleri değişme yeteneğine sahip olduğundan, H5N1 virüsünün insanları enfekte edebileceğinden ve bir kişiden diğerine kolayca yayılabileceğinden kaygı duyulmaktadır. Bu virüsler insanları yaygın olarak enfekte etmediğinden dolayı, insanlarda bu virüslere karşı koruyucu bağışıklık gelişmemiştir. H5N1 virüsü insanları enfekte edebilse ve insandan insana kolayca bulaşabilseydi, Influenza pandemisi (hastalığın tüm dünyada salgın oluşturması) başlardı. Ancak pandemi başlama zamanı bilinemediği için, virüsün insandan insana daha kolayca ve yaygın olarak bulaşma olasılığına karşı uzmanlar hazırlanmaktadır.

Kuş gribi virüsünün genetik değişimi nedir?
Virüs hücre içinde her çoğalma sırasında DNA'sını kopyalarken bazı DNA hataları oluşur. Rastgele oluşan bu DNA hataları proteinlerinin yapısında ve dolayısıyla işlevinde değişikliklere neden olur. Bu değişiklikler virüslerin hastalık yapma ciddiyetini, değişik hayvanlara ve insana bulaşmasını, ilaçlara direnç kazanmasını sağlayabileceği gibi insandan insana bulaşmasına da neden olabilir. Nature dergisinde yer alan bir habere göre Türkiye’deki virüsün DNA dizisinde 3 adet değişiklik bulunduğu ortaya çıktı. Mutasyon denilen bu değişiklikler virüsün hayvandan insana daha fazla geçişine neden oluyor. 1918'de 40 milyon insanın ölümüne yol açan ve insandan insana geçişi sağlayan virüsteki değişiklikler şu anda oluşmadı. Türkiye’deki virüsün araştırmaları ve DNA dizileri yurtdışında çalışılmaktadır.

Virüsün ilaca direnci ne demektir, ne tehlikesi vardır?
Virüsün genetik yapısındaki değişikliklerin Oseltamivir, Amantidin gibi ilaçlara karşı virüsün direnç kazandığı görülmüştür. Hastalığın hızlı ve ciddi olduğu düşünülünce hasta kişilerde ilaç direncinin acil olarak belirlenmesi hem uygulanacak tedavi açısından hem de halk sağlığı planlamaları açısından hayati önem taşımaktadır.

Virüs tanısında ileri düzey moleküler inceleme ne işe yarar?
Ülkemizde ileri düzeyde genetik çalışmaları dünyanın gelişmiş laboratuvarlarında olduğu gibi yapabilen ve yorumlayabilen bir laboratuvarın varlığı elbette dünya ile eşgüdüm, hızlı müdahale ve hızlı planlama için çok büyük değer taşıyor.

Acıbadem Genetik Tanı Merkezi Müdürü Doç. Dr. Ender Altıok