Menopoz,doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu 48-55 yaş arası dönemdir.Beslenme durumu, sosyo-ekonomik durum, aşırı alkol ve aşırı kahve içilmesi menopozu etkileyen faktörler arasındadır.

Menopozda, organizmada önemli değişiklikler oluşmaktadır. Bunların başında, hormonal değişiklikler gelir. Hipofizden salgılanan hormonlarda artış gözlenir. Düzgün adet görme ve üreme fonksiyonunu oluşturan sistemdeki bozukluklar nedeniyle yumurtalık fonksiyonu azalır. Bunun sonucunda kadın için önemli bir hormon olan östrojenler düşer, gonadotropinlerde artış ortaya çıkar ve kadında önemli sağlık problemleri gözlenir.

Psikoendokrin Değişiklikler: Bunlar baş ağrısı, sinirlilik, uyku bozuklukları, depresyon, aşırı terleme, halsizlik ve yorgunluktur. Ciltte Oluşan Değişiklikler: Deride gevşeme, incelme, transparan bir görünüm, damarların belirgin hale gelmesi, yaraların geç iyileşmesi ve morluklar oluşur.

Üregenital Sistemdeki Değişikler: Östrojen eksikliğinde vajen epiteli de incelir. Mikroorganizmaların üremesine uygun hale gelir. Enerji Harcamasındaki Değişikler: Menapoz döneminde vücutta oluşan bazı değişiklikler (hormonal değişiklikler vb.) nedeniyle enerji harcamasında azalma oluşur. Bunların sonucunda şişmanlık gelişir.

Vücut Kompozisyonundaki Değişiklikler: Vücut kompozisyonundaki değişmenin nedeni olarak ; fiziksel aktivitenin azalması ve hormon düzeylerindeki azalma gösterilmektedir. Menopoz sonrası östrojen düzeyindeki azalma besin alımı, fiziksel aktivite seviyesi ve adipoz doku dağılımını etkileyebilmektedir.

Menopoza girmiş kadınlarda kardiyovasküler hastalıklar, osteoporozis gibi hastalıkların gelişme riski fazladır. Kardiyovasküler hastalıkların gelişmesinde sadece östrojen hormonu değil menopoz öncesi kadının beslenme durumu (hayvansal kaynaklı yağların yüksek oranda tüketilmesi gibi), şişmanlık, sigara kullanımı da menopoz sonrası etkendir.

Osteoporozis kemiklerden kalsiyum kaybının artması sonucunda kemiklerin kolaylıkla kırılması hastalığıdır ve menopoza girmiş kadınlarda daha sık görülür.

Kemik dokusu sürekli olarak oluşur ve resorbe edilir.Çocuk ve adölesanlarda kemik oluşumu kaybından fazladır. Kemik oluşumu 30 yaşa kadar devam etmektedir.Bu yaşta maksimum kemik yoğunluğu oluşur.Bundan sonra kemik kaybı başlar.Genelde kadınların kemik mineral yoğunluğu erkeklerden düşüktür.Kemik kaybı hızı menopozda önemli ölçüde artar.Menopozdan sonraki kemik kaybının esas nedeni östrojen yetersizliğidir. Yüksek düzeyde kafein, protein ve sodyum idrarda kalsiyum atımını arttırır.Fosfat içeren içeceklerin aşırı tüketilmesi de kemik yoğunluğunu azaltır.Antikoagulan, antiasit ilaçlar, alkol, barbitüratlar ve sigara osteoporoz riskini arttırır.

Osteoporozisten Korunmak İçin Beslenmede Dikkat Edilecek Hususlar

· Her yaş döneminde yeterli kalsiyum tüketilmelidir.(1-10 yaş 800 mg, 11-24 yaş 1200 mg, daha sonraki yaşlarda 800 mg kalsiyum/gün ).Kalsiyum için en iyi kaynak süt ve süt ürünleridir.Sütün dışında özellikle yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller ve pekmez kalsiyumdan zengindir.

· Mineral içeriği yüksek sert suların içilmesi tercih edilmelidir.(Sert sularda 200-280 mg kalsiyum/lt vardır.)

· D vitamini gereksinimi karşılanmalıdır.Güneş ışınlarından uygun şekilde ve düzenli olarak yararlanılmalıdır.Kış günlerinde öğle vakitleri, yaz aylarında ise kuşluk ve ikindi vakitlerinde güneşlenilmelidir.

· İçme ve kullanma sularının florid içeriğinin litrede 0.7-1.2 mg düzeyinde olması kemik ve diş sağlığı açısından önemlidir.

· Aşırı posa tüketiminden sakınılmalıdır.Orta düzeyde posa tüketiminin (20-25 g/gün) olumsuz etkisi söz konusu değildir.

· Aşırı protein tüketiminden kaçınılmalıdır.Çünkü yüksek proteinli diyet idrarla kalsiyum atımını arttırır ve osteoporozis için önemli bir risk faktörüdür.Önerilen protein miktarı, günlük hayvansal kaynaklı besinlerin ağırlıklı olduğu diyette 1 g/kg, bitkisel ağırlıklı diyette ise 1.3 g/kg’dır.

· Aşırı fosfor tüketiminden kaçınılmalıdır. Proteinli besinler genelde fosfordan da zengindir.Protein yeterli düzeyde alınırsa aşırı fosfor alımı da önlenir.

· Yemeklere aşırı tuz eklemekten ve tuzlanmış besinleri aşırı tüketmekten sakınılmalıdır.Çünkü aşırı tuz, idrarla kalsiyum atımını arttırmaktadır.


· Sigara içilmemelidir.Sigara kan kortizon düzeyini artırarak 25-hidroksi D vitamininin, Aktif şekli 1-25 dihidroksi D vitaminine dönüşümünü azaltır.Aynı şekilde kandaki C vitamini düzeyini ve serum östrojen düzeyini de düşürür. Düzenli fiziksel aktivitede bulunulmalıdır.Fiziksel aktivite gençlikte kemik kütlesini arttırır, yaşlılıkta ise kemik kaybını önler.Haftada en az 2-3 kez 30 dakika yürüyüş gereklidir.

· Alkolden sakınılmalıdır.Alkol, kemik oluşum hücrelerini harap eder ve kalsiyum emilimini bozar.

· Aşırı incelikten kaçınılmalıdır.Beden kitle indeksi 25’in altına inmemelidir.Çünkü menopozdan sonra vücut, yağ dokusundaki östrojenden de yararlanmaktadır.

· Özellikle aliminyum içeren antiasitlerden, kortizonlu ilaçlardan sakınılmalıdır. · Aşırı kafein tüketilmemelidir.Kafein içeren çay, kahve türleri ve kola tüketimi sınırlandırılmalıdır.

Osteoporozis, menopozda görülen en önemli sağlık sorunudur.Yukarıdaki beslenme önerilerinin yanı sıra, menopozda kardiyovasküler hastalık ve şişmanlık riskinin yüksek olması nedeniyle diyetin enerjisi ve yağ oranına da dikkat edilmelidir.