Doğru Beslenme ve Egzersiz

Diyabette ilaç-insülin tedavisinin yanı sıra, kişiye özel hazırlanmış bir diyet tedavisi ve egzersiz programı çok büyük önem taşıyor.

Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet, ömür boyu devam eden ve pankreasın yeterli derecede insülin salgılayamamasından ve salgılanan insülinin yeterli derecede kullanılmamasından kaynaklanan bir metobolizma hastalığıdır. Kronik bir hastalık olduğu için diyabeti olan kişilerin bu hastalıkla yaşamayı öğrenmesi gerekiyor. Bunun başlıca yolu diyabeti ömür boyu beraber yaşanacak arkadaş olarak görmek. Onunla iyi geçinebilmek için diyabeti tanımak, yemek yeme alışkanlıklarını değiştirmek, günlük yiyecek değişimlerini öğrenmek ve kan şekeri ile ilgili belirtilere uygun acil önlemleri almak gerekiyor.

Beslenme programı oluşturun

Bir diyabet hastasının hastalığını öğrenir öğrenmez ilk yapması gereken bir diyetisyene başvurmak. Unutulmaması gereken ilk nokta; her diyabet hastasının beslenme programının “kişiye özel” olmasıdır. Beslenme programının kişinin boyuna, kilosuna, kullandığı ilaca veya insülin dozuna, fiziksel aktivite düzeyine, beslenme alışkanlıklarınıza, günlük iş veya ev ortamına ve sosyoekonomik durumuna göre mutlaka bir diyetisyen tarafından hazırlanması gerekiyor. Acıbadem Hastanesi Kozyatağı Diyetisyeni Reyhan Nergiz beslenme düzeninde dikkat edilecek noktalar konusunda şu bilgileri veriyor: “Diyabetle birlikte vücudunuzun insülin miktarında ya da kullanımında yetersizlik oluştuğundan beslenme şekli ve yeme saatleri ayrı bir önem kazanır. Hasta için uygun olan besini, gerekli miktarlarda ve doğru zamanda yemek ilaç veya insülin kullanımıyla da ilgilidir. Vücudumuz için gerekli besin öğelerini temin etmek için her besin grubundan belirli oranda bir arada yemek gerekir. Bu kural diyabet hastası için de önemlidir. Vitamin ve minerallerin yeterince alınması da karışık beslenme ile olur. Ev halkı ile aynı tencereden yemek, tatlılar hariç farklı yemek pişirmemek hastaya kendisini iyi hissettirecek ve diyetin düzenliliğini sağlayacaktır. Düzenli yapılan egzersizlerle desteklenen beslenme, kan şekeri ve kan yağları için iyi bir kontrol anahtarıdır.”

Beslenme programında bir diğer önemli nokta ise öğün sayısıdır. Beslenme saatlerini; Tip 1 diyabet hastalarının insülin tipine ve maksimum etki süresine bağlı olarak 3 ana 3-4 ara öğün şeklinde, Tip 2 diyabet hastalarının ise 4-6 öğün şeklinde planlaması gerekiyor.

Ne yemeli?

Beslenme programı bir diğer diyabetlinin beslenme programı ile asla karşılaştırılmamalıdır. Pek çok diyabetli kişi, ailesinin diğer fertleriyle yemek yiyemeyeceğini düşünür. Diyabet beslenme planı sağlıklı olmak isteyen herkesin yemesi gerekenden çok farklı olmadığını söyleyen Diyetisyen Reyhan Nergiz : “Bunun için basit kurallara dikkat etmek yeterli. Karbonhidrat içeren yiyecekler kan şekeri düzeyini etkiliyor. Karbonhidratların kan şekeri düzeyine etkileri farklı. Posa içeren kompleks karbonhidratların (esmer ekmek, bulgur pilavı v.b.) kan şekerinde ani oynamalar yapmadığı için basit karbonhidratlara ( çay şekeri, reçel v.b.) göre daha fazla tercih edilmesinde yarar var. Kan şekeri kontrolü için posalı yiyecekler tüketmek şart. Kurubaklagiller, özellikle kabuklu meyveler, tüm sebzeler, yulaf, tam buğday unu ile yapılmış gıdalar, bulgur diyabet hastalarının en çok tüketmesi gereken besinlerin başında geliyor.”

Diyabet hastaları için pratik öneriler

• Şeker de dahil olmak üzere, hiç bir yiyecek yasak değildir, ancak bazılarını ölçülü yemeniz gerekebilir.
• İnsülin kullanıyorsanız ve diyetisyeniniz önermişse, ara öğünlerinizi ihmal etmeyiniz.
• Öğünlerinizi asla atlamayınız.
• Her gün aynı saatte ve belirlenen miktarda yemek yemeye çalışınız.
• Kilo vermeniz gerekiyorsa her türlü yağı kısıtlamalısınız. Yemekleri kızartmak yerine ızgara veya fırında pişiriniz. Yağsız etleri (balık, derisiz tavuk), yağsız peynir, yağsız süt ve yoğurt gibi az yağlı yiyecekleri tercih ediniz.
• Hamur tatlılar yerine meyveli veya sütlü tatlıları tercih ediniz. Tatlandırıcı kullanacaksanız, pişirildiğinde acı tad vermeyen toz tatlandırıcıları kullanmanız daha sağlıklıdır.
• Damar sertliği riskini azaltmak için doymamış (bitkisel sıvı) yağlara yöneliniz, özellikle zeytinyağı ile soya, pamuk veya mısırözü yağlarından birini yarı yarıya karıştırarak pişirmeyi tercih ediniz.
• Bol su içiniz, günde 1-1.5 litrenin altına düşmeyiniz, ıhlamur, çay ve diğer içecekleri suyun yerine koymayınız
• Tuzu azaltınız, salamuralardan kaçınınız.
• Yağlı gıdalardan, sakatat ve sucuk, salam ve sosis gibi yiyeceklerden sakınınız.
• Lifli (posalı) yiyecekleri (çiğ sebze ,meyve, kuru baklagiller,kepek-çavdar ekmeği, yulaf, tam buğday unlu gıdalar) tüketiniz.
• Haftada bir gün aç karnına sabah kalkınca tartılınız; ancak bu şekilde hedeflediğiniz kiloya ne kadar yaklaştığınızı anlayabilirsiniz.
• Diyabetliler için üretilmiş çikolata, tatlı, reçel vb. ürünler tamamen masum ve zararsız değildir. Fazla yendiklerinde ishal yapabilir veya yüksek kalori ve yağ içerdiklerinden kilo vermenizi engeleyebilir.
• Hazır gıdaları zorda kalmadıkça tüketmeyiniz. Gerekirse diyetisyeninize danışıp besinlerin etiket bilgilerinin içeriğini öğreniniz.
• İnsülin kullanıyorsanız, yanınızda mutlaka 4 adet kesme şeker taşıyınız.
• Kan şekerinizin hangi sınırlar arasında olması gerektiğini biliniz.

Egzersizi atlamayın

Tip 2 diyabetin tedavisinde egzersiz de tedavinin temel öğeleri arasında yer alıyor. Egzersiz yapmak; kan şekerini düşürüyor, insülin ihtiyacını azaltıyor, kan basıncının ayarlanmasına yardımcı oluyor, kilo verilmesini sağlıyor. Ancak diyabetlilerin egzersize başlamadan önce düzenli sağlık kontrolü ve göz muayenesinden geçmesi gerekiyor. Diyabet komplikasyonları veya başka problemler varsa , egzersiz sakıncalı olabiliyor. Diyabetik hastaların egzersizinde dört unsura dikkat ediliyor. Egzersiz programında egzersizin tipi, süresi, yoğunluğu ve sıklığı unsurlarına dikkat ediliyor. Yürüme, koşu, bisiklet, yüzme tavsiye edilen sporlar. Egzersizin yararlı olabilmesi için en az 30 dk.yapılmalı. Egzersizin başında 5-10 dk ısınma hareketleri, sonunda ise yine 5-10 dk süreli soğuma hareketleri yapılması gerekiyor.