Gelişen sosyo ekonomik koşullar sayesinde yeni nesiller anne babalarından daha uzun yetişiyor. Ancak yine de anne babaların çocuklarının gelişimini yakından takip etmesi, herhangi bir sorundan şüphelendiğinde uzmana başvurması gerekiyor. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Pediatrik Endokrinoloji ve Adölesan Sağlığı Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Oya Ercan, boy uzaması ile ilgili sorularımızı yanıtladı.
Kısa boy, çocuklarda ne zaman problem olarak kabul edilmeli?

Bir toplumda boy dağılımına baktığınız zaman erişkinlerde nasıl kadın ve erkek boyları farklı farklıysa, her yaş için bu boy dağılımı geçerlidir. Sağlıklı Türk çocuklarının boylarının ölçülmesiyle hazırlanmış büyüme çizelgelerinin en alt sınırının da altında kalan çocuklar, kısa boylu çocuklardır.

Büyüme geriliği sorunu sıklıkla hangi yaşlarda ortaya çıkar?

Büyüme için en önemli dönem ilk bir yıldır. Normal kiloda doğmuş bir çocuk için ilk bir yıl içindeki büyüme açısından en önemli olan faktör; beslenmenin niteliğidir. Beslenme, büyüme açısından bir ya da en fazla iki yaşına kadar çok büyük önem taşır. İki yaşından sonra ise, büyüme hormonu devreye girer. Çocuğun kısa boylu olacağı ilk iki yaş içinde çok belirgin olmaz. Ama yavaş yavaş her sene yaşıtlarına göre daha az büyüdüğü için, o farklı kalır. Okula başladığında, boy kısalığı belirgin şekilde görülebilir.

Aileler çocuklarının boylarını ne kadar zamanda bir ölçmeli?

Bizim için altın kural dediğimiz şey; bir senede bir çocuğun ne kadar büyüdüğüdür. Seneden seneye boy atmayan çocuğun doktora götürülmesi çok önemlidir. Ailelerin çocuklarının boylarını mutlaka her yıl ölçmesi ya da ölçtürmesi gerekir. Ama mezura ile ölçmek sağlıklı değildir. Hiç olmazsa eczaneye ölçtürebilirler. Boy her yaşta aynı oranda büyümez. Büyüme temposu çocukluk çağında giderek azalır. Ama bunu gözlemlemenin en ideal yöntemlerinden biri; çocuğun boyunu ve kilo ağırlığını okul karnesine eklemektir. Bazı okullar bu uygulamayı yapıyor ama genele yaygınlaştırılıp, her yıl karşılaştırılması büyük önem taşır.

Okul döneminde çocuklar en fazla hangi yaş dönemlerinde büyüyor?

Ergenlik dönemine kadar yıllık büyüme artışı giderek yavaşlar. Hatta, ergenlik dönemine girmeden önce bazı çocuklar uzama konusunda bir hayli duraklarlar.

Büyüme geriliğine neler yol açıyor?

Yaşa ve cinse uygun büyüme hızı, sağlığın bir göstergesidir. Bunun bozulduğu durumda o çocuğun sağlığından şüphe edilmelidir. Herhangi bir hastalığı var mı diye bakmak gerekir. Ancak altta yatan bir hastalık varsa, bu nezle grip gibi bir şey olmaz. Bütün kronik hastalıklar büyümeyi etkiler. Basit bir kansızlıktan tutun da, kronik hastalıklara kadar pek çok hastalık büyümeyi engelleyici neden olabilir. Doğum yaşına göre düşük doğum ağırlığıyla doğmuş bir çocuk, boy kısalığı ile karşı karşı kalabilir. Prematüreler (erken doğanlar) bu gruba girmez. Hormonal eksiklikler de boy kısalığı konusunda araştırdığımız nedenlerdir.

Ailelerin boyu çocuklar için de bir gösterge midir?

Önemli bir göstergedir. Boy bildiğiniz gibi genetik geçiş gösteren bir özelliktir. Dolayısıyla annesi babası kısa olan bir çocuğun, kısa olmasını bekleriz. Ancak gelişen sosyo ekonomik koşulların da büyüme üzerinde büyük etkisi var. Yaptığımız araştırmalar; artık çocukların boylarının ailelerinden uzun olduğunu ortaya koyuyor. Geçtiğimiz yıl yaptığımız araştırmada; erkeklerde baba boyuna göre dört santim, kızlarda da anne boyuna göre iki santim artış olduğunu gösterdik. Doğum boyu daha uzun ve sosyo ekonomik durumları daha iyi olan çocukların daha çok uzadığı ortaya çıkıyor. Erkek erişkinin ortalama boyu 1.76, kadının 1.62 olarak baz alınıyor.

Beslenme şekli boy uzamasını etkiler mi?

Beslenmenin büyüme üzerindeki etkisi, hiçbir zaman ilk bir yaş içindeki kadar olmaz. Beslenmenin boy uzamasına ve çocuğun gelişimine etkisi her zaman vardır ama bu denli yoğun değildir. Bir yaşında yeterince beslenemediğimiz için kısa boylu bir ülkeyiz. Bir yaşında un çorbası ile beslenen bir çocuğun uzun boylu olmasını bekleyemeyiz.

Neler boy kısalığına yol açıyor?

Boy uzamasının durup durmadığı yönünde en iyi ipucunu ayakkabı numarası ve pantolon paçaları verir. Ayakkabılar eskidiği halde numarası büyümüyorsa ve çocuklar bir yıl geçtiği halde pantolon paçaları değişmiyorsa, sorun var demektir. Boy uzaması bir süre duraklayan çocukları öncelikle check-up yaparak incelemeye alıyoruz. Kan sayımı, idrar tahlili gibi tetkikler yaparak, boy kısalığına neyin etkili olduğunu araştırıyoruz. İlk akla gelen şey; hipotroidizimdir. Kronik hastalıklardan kansızlık sorununa kadar pek çok şey boy uzamasının durmasına neden olabiliyor. Ancak eğer çocuğun kemikleri kapanmadan, erken yaşta bu sorun yakalanabilirse, tedavi ile boyun uzaması tekrar sağlanıyor. Üstelik, boy bu sorunlar nedeniyle kısa kalmışsa, aradaki bekleme dönemi çok hızlı bir şekilde tamamlanıyor.

Çocukların boylarının uzaması için aileler nasıl davranmalı?

Protein ağırlıklı beslenmeye önem vermeliler. Ayrıca, egzersiz, düzenli uyku ve protein alımı, büyüme hormonu salgısını uyarıyor. Protein alımı, örneğin; gece yatmadan önce bir bardak süt içme, alışkanlık olarak geliştirilirse, gece büyüme hormonu salgısı artacaktır. Bazen baskı altındaki çocuklarda boy uzamasının aniden durduğunu gözlüyoruz. Kimi zaman bir sınav ya da ölümler çocuğun psikolojisini etkileyip, boy uzamasını durdurabiliyor. Stresi tedavi ettiğimizde ise, çocuk o arayı rahatlıkla kapatıyor. Egzersiz bu noktada büyük önem taşır. Ancak, egzersiz derken, çocukları yorucu, yarış içine sokan sporlardan bahsetmiyorum.

Vitamin vermek çocukların boyunun uzamasını sağlar mı?

Dengeli beslenen çocuğa vitamin vermeye gerek yoktur. Hatta, vitamin verildiği zaman çocukların erken ergenlik riski olabilir. O da kemik yaşının erken kapanmasına neden olur. Aileler çocuklarına rutin olarak değil, ancak dengeli beslenemedikleri zaman vitamin takviyesi yapabilirler. Çocuk et alamıyorsa, o zaman demir tableti verilebilir. Süt içemiyorsa, o zaman da kalsiyum verilebilir ve güneş ışığından yararlanması sağlanabilir.

habersağlık