Bel ölçünüz, kiloyla ilişkili sağlık risklerinizi belirlemede önemli bir kriterdir. Artan vücut yağınızın çoğunun nereye yerleştiğini en iyi bel ölçünüz belirtir. Karın bölgeniz etrafındaki yağ birikimi fazla, bel ölçünüz yüksek ise koroner arter hastalığı, yüksek kan basıncı, felç, diyabet ve çeşitli kanser tiplerine olan riskiniz fazladır. Sağlığınızı iyi izlemek istiyorsanız, bel çevrenizi ölçmeyi unutmamalısınız. Beliniz diyor ki... Karın ve göbek bölgenizde çok fazla kilo taşıyıp taşımadığınızı belirlemek için bel çevrenizi her altı ayda bir kez ölçün. Her bir kalça kemiğindeki en yüksek noktayı bulun ve bu bölgenin üzerinden ölçüm yapın. Erkeklerde 102 cm ve kadınlarda 88 cm'yi geçen ölçümler artan sağlık risklerine işaret etmektedir. Eğer 25 veya daha yüksek bir Beden Kitle İndeksine (BKİ'ye) sahipseniz riskiniz daha da fazladır. Bel ölçünüz ve Beden Kitle İndeksiniz ne kadar fazla ise riskinizin o kadar yüksek olacağını unutmayın.

Neden kilo alıyorum?

a) Besinlerin kalorisi > Kullanılan kalori = Kilo alma

b) Besinlerin kalorisi < Kullanılan kalori = Kilo verme

c) Besinlerin kalorisi = Kullanılan kalori = Aynı kaloride kalma

Vücudunuzda ne kadar yağ var?

Karın bölgesinde yağ birikme miktarı, vücudun herhangi bir bölümünde, yüzeysel biriken diğer yağlara oranla çok daha risklidir. Bunlar ya organlar çevresinde, ya karnın arka bölümüyle böbrek çevresinde ya da cilt altında toplanmaktadır. Özellikle son iki bölümün, önemli bir sağlık riski oluşturduğunu bilmekteyiz.

Spor salonundaki değerlendirmenizde, kilonuz ölçülür. Tartıya çıktığınız zaman, kemikleriniz, organlarınız, kanınız, vücudunuzdaki yağ, kaslarınız ve diğer dokular tartılır. Bu ağırlık yanıltıcı olabilir. Çünkü, kaslar yağdan daha ağırdır. Zayıf olmak, her zaman sağlıklı olmak değildir. Kişi ince kemik yapısına ve daha az kas yapısına sahip olabilir. Esas önemlisi bu ağırlığın ne kadar yağ içerdiğidir. Kardiyovasküler rahatsızlıklar, şeker hastalığı ve bazı kanser türleri, fazla kilolu kişiler arasında, yani vücutlarında, yüzde 20'den daha fazla yağ içeren erkekler ve yüzde 30'dan daha fazla yağ içeren kadınlar arasında daha yaygındır. Yine de, bu sağlık problemleri, tamamıyla vücuttaki fazla yağdan kaynaklanmaz: Egzersiz eksikliğinden ve kötü beslenmeden de kaynaklanabilir.

Beden kitle indeksi mi, bel çevresi mi?

Bedeninizde sadece yağ dokusu yoktur. Kas dokusu, kemik dokusu gibi farklı dokular da vardır. Şişmanlığı değerlendirmek için pek çok hesaplamalar ortaya atılmıştır. Üzerinde en çok mutabakata varılmış hesaplama, beden kitle indeksidir.

Vücut yağ kitlesindeki artışı, kas ve kemik kitlesi artışından bağımsız olarak belirlemede beden kitle indeksi en güvenilir ölçüdür. Burada kilogram olarak ağırlığınızı, santimetre olarak boyunuzu ölçer, ağırlığınızı, metre cinsinden boyunuzun karesine bölersiniz. Örneğin 80 kilo ağırlığında, 1.60 boyunda iseniz 80'i, 1.6'nın karesine böldüğünüz zaman, kilogram / metrekare olarak beden kitle indeksinizi bulursunuz.

Kilo fazlalığı ve şişmanlık düzeyinin belirlenmesi, beden kitle indeksine göre yapılmaktadır. Bununla birlikte; beden kitle indeksi, vücut kas oranı farklılıkları nedeniyle bazı kişilerin yanlışlıkla şişman kategorisi içine sokulmasına yol açabilir. Özellikle boyu çok kısa olan kişiler, beden kitle indeksi hesaplamasında yanlışlıkla şişman olarak değerlendirilebilmektedir.

Beden kitle indeksi; basit, hızlı ve ucuz bir yöntemdir. Erişkin erkek, kadın ve hamilelerde, ayrıca tüm ırk ve etnik gruplarda, obezlik ya da aşırı kiloyu belirlemede beden kitle indeksi kullanılabilecek en uygun yöntem gibi görünmektedir. Beden kitle indeksi açısından, cinsiyet ve yaş farklılıklarında ufak tefek hatalar oluşabilir. Yaşlı insanlarda kas oranları, gençlere kıyasla daha az olup, yağ oranları daha fazladır. Kadınlarda da beden kitle indeksi ve yağ oranları, erkeklere nazaran daha fazla çıkabilir. Vücudunda su toplanmış olan ödemli kişilerde beden kitle indeksi ve yağ oranı, ödemli olmayanlara nazaran daha az olabilir. Bütün bunlara rağmen BKI halen en güvenilir izleme yöntemidir. Bel çevresi ölçümü bunu izlemektedir. İki kriterin birlikte kullanımı da mümkündür.

BKI tablosu

Düşük kilolu 18.5 kg/m2

Normal kilolu 18.5-24.9 kg /m2

Fazla kilolu 25-29.9 kg/m2

Şişman (hafif) 30-34.9 kg/m2

Şişman (orta) 35-39.9 kg/m2

Şişman (aşırı) 40 kg/m2

Eğer beden kitle indeksi ölçünüz 30 ya da daha fazla ise kilo vermeniz gerekir. Bunun için doktorunuz ile görüşmenizde yarar var. Eczacı, diyet uzmanı ve hemşirelerden de yararlanabilirsiniz. Unutmayın! Kilo fazlalığı, estetik-kozmetik bir sorun olmaktan çoktan çıktı. Sorununuza bir sağlık problemi olarak yaklaşmalısınız.

Prof.Dr. Osman Müftüoğlu