Fertijin Kadın Sağlığı Merkezi'nin hazırlamış olduğu kısırlık dosyası ses getirecek. Birbirinden ilginç konularla çevrenizle paylaşamadığınız sorularınızı aydınlatıyor.

Ferti-jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi uzmanı Op.Dr. Seval Taşdemir; çocuk sahibi olmanıza engel olan sorunun çözümüne doğru atacağınız ilk ve en sağlıklı adımın bu konuda mümkün olduğunca fazla ve doğru bilgilenme olması gerektiğini belirtti. Dr. Taşdemir, aileler arasında problem olan, çaresizlik ve mutsuzluğa neden olan kısırlık (infertilite) probleminin son yıllarda geliştirilen ve Türkiye’de uygulanan tedavi yöntemleri sayesinde çözülebildiğini ekledi. Ferti-jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi, çevrenizle paylaşamadığınız sorularınıza ışık tutuyor...

Basit olarak kısırlık(infertilite), bir yıl süresince çiftin herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmamasına rağmen gebeliğin elde edilemediği durumdur. Çiftlerde kısırlık erkek, kadın veya her ikisindeki problemlere bağlı olabilir.İnfertil (kısır) çiftlerin %30'u erkeğe bağlı, %30'u kadına bağlı nedenlerden dolayı çocuk sahibi olamamaktadır. Çiftlerin %40'ında ise kısırlık eşlerin her ikisindeki problemlere bağlıdır.

Kadına bağlı kısırlığı etkileyen faktörler:

A) Yaş
Yaş ilerledikçe düzenli cinsel ilişkide bulunulmasına rağmen gebelik elde edilene dek geçen süre uzar. 25 yaşındaki bir kadın genellikle 2-3 ay içinde gebe kalabilirken 35 yaşın üzerindeki normal kadınlarda bu süre 6 aydan daha uzun sürebilir. Bunun çeşitli nedenleri vardır:

Yumurtaların yaşlanması; kız çocuklar doğduklarında yumurtalıklarında yaklaşık 400.000 adet yumurta bulunur. Doğumdan sonra yumurta üretimi olmaz ve kadının yaşı ilerledikçe yumurtalarda yaşlanır.
Döllenme oranında azalma; yaş ilerledikçe yumurtanın sperm ile döllenebilme ve döllendikten sonra iyi kalitede bir embryo oluşturma şansı azalır. Elde edilen gebeliklerin düşükle sonlanma ihtimali arta
Yumurtaların sayısında azalma; ergenlik döneminden itibaren yumurtaların sayısında azalma olur.
Endometriumun döllenen yumurtayı tutma yeteneğinin azalması; ilerleyen yaş ile endometriumun (rahmin iç tabakasının) döllenen yumurtayı tutma yeteneği azalır.
Endometriozis ve myomların artması; yaş ilerledikçe karın içine kanamalar yaparak kısırlığa neden olan endometriozis hastalığı ve rahim içinde yer kaplayan myomlar daha sık görülür.

B) Ovulasyon (Yumurtlama) Bozuklukları
Salgılanan hormonlar ile yumurtalıklardan her ay ovulasyonun gerçekleşmesini sağlayan hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıklar arasındaki bağlantının bozulduğu birçok durum ovulasyonu engelleyebilir. Beyinde bulunan bu yapılardaki problemler veya yumurtalıkların hormonlara cevap vermemesi durumunda ovulasyon gerçekleşmez. Ayrıca tiroid ve böbrek üstü bezlerindeki bozukluklar, stres, aşırı kilo kaybı veya kilo artışı da ovulasyon düzensizliklerine yol açar.

C) Endometriozis
Üreme çağındaki kadınlarda görülen endometriozis rahmin endometruim adı verilen tabakasının rahmin dışında da bulunmasıdır. Bu hastalık yumurtalıklar, yumurtalık kanalları ve rahmin dış yüzünde görülür. Erken yaşta çocuk sahibi olan kadınlarda daha nadir görülen endometriozis ağrılı menstrual kanamalar, ağrılı cinsel ilişki ve kısırlığa neden olur.

D) Üreme Kanallarında Tıkanıklık
Tüplerdeki tıkanıklık kısırlığın en önemli nedenlerinden biridir. Geçirilmiş enfeksiyonlar tüplerde tıkanıklığa neden olabilir. Birçok bakterinin neden olabileceği üreme organlarındaki yaygın enfeksiyonlar tüplerde iltihaplanma ve şişmeye neden olur. Cinsel temas yolu ile geçen hastalıklar da tüplerde tıkanıklığa yol açabilir. Düşük sonrası enfeksiyon geçirmiş, rahim içi araç kullanan ve apandisiti patlamış olan kadınların tüplerinde tıkanıklık daha sık görülür. Karın içine kanamalara neden olan endometriozis hastalığı da tüplerde tıkanıklığa yol açabilir.

D) Rahime Bağlı Faktörler
¸ Myomlar
Kırk yaşın üzerindeki kadınlarda çok sık görülen myomlar rahim duvarında oluşan iyi huylu kas kitleleridir. Myomlar bazı kadınlarda ağrı ve kanamaya neden olur. Büyük myomlar döllenmiş yumurtanın tutunmasını engelleyerek kısırlığa (infertilite) ve elde edilen gebeliklerin düşükle sonlanmasına neden olurlar. Büyük myomlar cerrahi ile çıkartılır.
¸ Rahimde yapısal anomaliler
Bazı kadınlar rahimde yapısal anomalilerle doğarlar. Bunlar çift rahim, rahimde bölme, vajinaya açılmayan rahim veya rahmin hiç olmamasıdır. Çift rahmi olan kadınlar çocuk sahibi olabilir. Rahimdeki anomalilerin bir kısmı cerrahi tedavi ile düzeltilebilir.

Erkeğe bağlı kısırlığı etkileyen faktörler:

A) Sperm sayısı ve hareketliliğinin az olması, spermde şekil bozukluklarına bağlı faktörler:
Sperm sayısı, hareketliliği ve normal yapıdaki sperm oranında azalma, menide hiç sperm olmaması ve antisperm antikorlarının varlığı kısırlığa yol açar.

¸ Azoospermi
Menide hiç spermin olmadığı durumlara azoospermi denir. Azoospermi sperm kanallarının tıkalı olduğu, testislerde sperm üretiminin çok az olduğu veya hiç sperm üretiminin olmadığı durumlarda görülür. Erkek kısırlığı nedeni ile başvuran hastaların %5’inde sperm üretimi hiç yoktur. Bu durum beyindeki bezlerden hormon üretilmediğinde veya yumurtalıkların bu hormonlara cevap veremediği durumlarda görülür. Yumurtalıkların hormonlara cevap vermediği testiküler yetmezlik olarak adlandırılan bu durum genetik bozukluklara, inmemiş testislere, testislerdeki yaralanmalara ve kabakulak gibi enfeksiyonlara bağlı olabilir.

B) Varikosel
Vrikosel, skrotum adı verilen yumurtalık torbalarında yumurtalıkların etrafında oluşan varisli damarlardır. Varikosel sol tarafta daha sık görülür. Erkeklerin %10’unda görülen bu durum genellikle herhangi bir şikayete yol açmaz. Varikosel yumurtalıkların muayene edilmesi ve ultrasonografik inceleme ile tespit edilir. Varikoseli olan erkeklerde kan akımının yavaşlamasına bağlı yumurtalık torbasında ısının yükselmesi kısırlığa neden olabilir.

C) Kanallarda Tıkanıklık
Sperm kanallarındaki tıkanıklık ise doğuştan olabilir veya sonradan yaralanmalara ve enfeksiyonlara bağlı olarak gelişebilir. Erkeklerin %1’inde meniyi pompalayan kaslar düzenli çalışmaz ve meni mesaneye geri kaçar, retograd ejakülasyon (geri boşalma) olarak adlandırılan bu duruma bazı ilaçlar, sinirlerdeki hasar, şeker hastalığı, yüksek tansiyon ve cerrahi girişimler yol açabilir.

D) Cinsel Fonksiyon Bozuklukları
Meninin vajinaya ulaşmasını engelleyen anatomik bozukluklar ve cinsel fonksiyon bozuklukları da çocuk sahibi olmayı engeller. Cinsel ilişkinin gerçekleşememesi, ağrılı ilişki, erken boşalma ve impotanş (iktidarsızlık) kısırlığa neden olabilir.
Nedeni İzah Edilemeyen Kısırlık (İnfertilite)
Kısırlık nedenini açıklayan bir problemin bulunmadığı çiftler bu gruba girer. Tüm araştırmalar yapıldıktan sonra bir problem bulunamayan çiftlerin oranı %5-15 arasında değişir. Bu çiftlerin bir kısmı hiç tedavi görmeden gebe kalabilir. gebe kalamayanlar için en başarılı tedavi yöntemi yardımcı üreme teknikleridir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, bu çiftlerin bir çoğunda kısırlık sebebinin bağışıklık sistemindeki bozukluklar olduğunu göstermektedir. Bağışıklık sistemindeki bozukluklar implantasyon başarısızlığına yani embryonun rahme tutunamamasına ve gebeliğin erken dönemde düşükle sonlanmasına yol açar.
Kısırlık (inmfertilite) nedenini araştırma yöntemleri

A) Sperm Analizi
İnfertilite vakalarının üçte biri erkek faktörüne bağlı olduğu için çocuğu olmayan çiftlerin incelenmesinde sperm analizi ilk basamaklardan biridir. 2-5 günlük cinsel perhiz sonrasında mastürbasyon ile alınan meni örneği incelenir. Örnek alındıktan sonra bir saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Özellikle soğuk havalarda sperm örneğinin vücuda temas ederek taşınması uygundur.
Sperm analizinde mililitredeki sperm sayısı, spermlerin hareket