Anadolu Sağlık Merkezi’nden Cilt Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Coşkun Acay, benlerin takibi konusunda bilgi verdi.

Son yıllarda cilt kanserlerinde görülen artış ve hekimlerin de bu konuyu daha fazla gündeme getirmesi benlere olan ilgiyi artırdı. Bazı ben oluşumları hayat boyu bir problem çıkarmazken, kanserleşme eğilimi olan farklı tip benlerden söz etmek mümkün ve bazı benlerde malign melanom gelişebiliyor. Malign melanom %70 oranında normal deriden kaynaklanırken, %30 oranında da mevcut benin zaman içinde uğradığı değişiklik sonucu ortaya çıkıyor. Bu noktada, değişimleri önceden fark etmek büyük önem taşıyor.

Benlerin ömrü 50 yıl

Çok çeşitli klinik görünümleri olabilen benlerin zaman içinde ortaya çıkan değişimleri insanları korkutabiliyor. Fizyolojik olan bu değişimler, kısa zaman diliminde ve hızla oluşan değişikliklere karşı insanların dikkatli olmalarını gerektiriyor. Genetik yapının etkinliğinin yanı sıra güneş de mevcut ben potansiyelini artırıyor. Yaşamımız boyunca vücudumuzda yeni benler oluşabilir. Benler en çok ilk 20 yılda ortaya çıkar fakat 50-60 yaşlarına kadar devam edebilir. Her benin, ortalama 50 yılı kapsayan bir siklusu vardır. Bu, yaşam siklusuna bağlı olarak ortaya çıkıyor, bazen büyüyor, bazen küçülüyor, renk değişimleri yaşanıyor hatta ileri yaşlarda benler kayboluyor. Çoğu zaman bu değişimlerin farkına bile varmıyoruz.

Benlerin sayısında, güneşe maruz kalındığında, ergenlikte, gebelik ve doğum kontrol haplarının kullanıldığı dönemlerde artış olabiliyor ve renklerinde farklılaşma ya da büyüme meydana gelebilir. Ancak bu değişiklikler, korkulmaması gereken fizyolojik değişimlerdir.

Hangi benler kanserleşme eğitimi taşır?

Kanserleşme eğilimi olan (Malign melanom riski taşıyan) benleri, atipik (displastik) ben ve doğumsal (konjenital) benler olarak iki sınıfta değerlendirebiliriz;

Atipik (displastik) benler: Genellikle ailesel özellik gösteren bu benlerde kanserleşme -riski normal benlere oranla yüksektir. Malign melanomlu hastaların aileleri incelendiğinde, %10-60 arasında displastik benli kişilere rastlanmaktadır.

Displastik benler alışılmış, normal benlerden daha büyüktür. Yani boyutları 5 milimetreden fazladır. Sınırları düzensizdir, ben sanal olarak katlandığında, karşılıklı gelen uçlarının simetrik olmadığı görülür. Renginde düzensizlik vardır, renk homojenitesi bozulmuştur. Normal benlerde malign melanoma dönüşme olasılığı yokken, atipik benlerde böyle bir risk vardır. Ailesinde malign melanomu olan ve 25-50 arasında atipik beni olanlarda malign melanom gelişme riski %10 iken, ailesinde iki kişide malign melanom olan ve 50'den fazla atipik beni bulunan kişilerde malign melanom gelişme olasılığı çok yükselir.

Doğumsal (konjenital) benler: Malign melanom gelişmesinde etkili olan bir diğer ben grubunu da konjenital benler oluşturuyor ki, bunların popülasyondaki oranı %1 civarındadır. Bunlar bebek doğduğu anda vücutta olan ya da ilk 6 ayda oluşan benlerdir. Konjenital benlerin riskini boyutları belirginleştirir. Bu benler boyutlarına göre küçük, orta ve büyük olarak sınıflandırılır. 1,5 santimden küçük olanlar küçük, 1,5-20 cm arasında olanlar orta ve 20 cm üzerinde olanlar da büyük olarak tanımlanır. Büyük konjenital benlerde %6-12 oranında malign melanom riski vardır. Bu nedenle, büyük konjenital ben görüldüğü taktirde çıkarılmasını , bu tarz cerrahi yapılamayacak boyutta olan benlerde ise iyi izlemi öneriyoruz, çünkü çocuk büyüdükçe riski de beraberinde taşır ve cerrahi girişim zorlaşır.

Benler dermatoskopla kontrol altında

Benlerde yaşanan değişimler, malign melanomun erken safhada yakalanmasını sağlarlarlar. Uzun yıllardan beri benlerdeki değişimler dermatoskop yardımıyla takip ediliyordu. Benlerdeki değişimlerin dijital dermatoskoplarla kontrol altında tutulabiliyor. Dermatoskop, aslında bu bir deri yüzeyi mikroskopisidir. Pigmentli lezyonların ve benlerin tanısında kullanılır. Dermatoskop yardımıyla pigmentli lezyonlar 10-30 kat büyütülerek bazı kriterler ve matematiksel analizlerle değerlendirilir, ben haritalaması yapılır. Dijital dermatoskop ise bilgisayar ortamında ben haritalamalarının saklanmasına yardım eder. Böylece yeni çıkan benler ve benlerdeki değişiklikler periyodik olarak takip edilir. Periyodik takipler sonucunda riskli değişiklikler erken dönemde tespit edilebilir.

Dermatoskop erken dönemde tanı konulabilme olasılığını %50-75 oranında artırmaktadır.

Benlerin çıkartılması tehlikeli midir?

Benlerin çıkarılmasının ardından, o bölgenin daha kötüye gideceğine dair inanış tamamen yanlış bir inanıştır. Öncelikle, riskli ben gördüysek, periyodik takiplerde bir değişiklik varsa ve çıkarılma endikasyonu koyduysak, o ben çıkarılmalı. Bunun ne o bene ne de kişinin sistemik sağlığına herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.

Vücuttaki ben sayısı arttıkça malign melanom riski de yükselmektedir. Bu nedenle özellikle atipik benleri olan kişilerin bazı konulara dikkat etmesi gerekiyor. Bunların başlıcalarını şöyle sıralamak mümkün:

• Benler bir dermatolog tarafından periyodik olarak kontrol edilmeli. Periyodik kontrol benlerdeki değişimlerin erken dönemde belirlenmesine ve malign melonom riskinin ortadan kaldırılmasına yardımcı oluyor.

• Güneşlenirken yüksek koruma faktörlü kremler kullanılması gerekiyor.

• Benlerde, boyutlarında büyüme, sınırlarında düzensizlik, renginin koyulaşması, kanama, ağrı, kaşıntı gibi değişimlere karşı dikkatli ve uyanık davranmak gerekiyor.

Benlerin cerrahi olarak çıkarılması gereken durumlar:

• Dermatoskopik analizlerde ve periyodik takiplerde riskli değişiklikler saptandıysa

• Saçlı deri, ayak tabanı ve genital bölge gibi takibi zor lokalizasyonlardaysa

• İç çamaşırını kesen ya da sürekli kıravat takılan, travmatize olan bir lokalizasyondaysa

• Sosyal olarak kişiyi olumsuz etkiliyorsa

Atipik (displastik) benin özelikleri:

• Düzensiz sınırlı
• Düzensiz renkli (farklı renkleri veya renk tonlarını birarada gösteren) , bazen kırmızımsı
• Çoğu kez deriden kabarık olmayan
• Normal benlere göre daha büyük (5-15 mm)