Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında, fotoğraflarıyla genç Cumhuriyet’in ve Türk insanının dünyaya tanıtılmasında büyük bir görev üstlenen Othmar Pferschy’nin tüm arşivi İstanbul Modern Sanatlar Müzesi Fotoğraf Arşivi’ne bağışlandı. Avusturyalı fotoğrafçının Alanya’da yaşayan kızı Astrid von Schell, bu eşsiz arşivi tüm negatifleriyle birlikte İstanbul Modern Sanatlar Müzesi Fotoğraf Bölümü küratörü Engin Özendes’e teslim etti.


Astrid von Shell, babası Othmar Pferschy’nin anısını yaşatmak ve onu genç kuşaklara tanıtmak istediğini belirtti.

Belge fotoğrafının Cumhuriyet dönemindeki en önemli ve ilk temsilcilerinden olan Othmar Pferschy (1898-1984), ülkemizi dolaşarak binlerce fotoğraf çekti.

Genç Türkiye’nin gelişen ve yenileşen yüzünü tüm dünyaya tanıtmak için Matbuat Umum Müdürlüğü’nün (Basın Yayın Genel Müdürlüğü) başına getirilen Vedat Nedim Tör’ün önerisiyle, “Kemalist Türkiye’nin uzman fotoğrafçısı” olarak 1935’ten 1940 yılına kadar Dahiliye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüğü’nde çalışan Pferschy, çalışmalarını 1970’li yıllara kadar sürdürdü.

Türkiye’de kırk iki yıl yaşayan Othmar Pferschy, tekniği ve olağanüstü kompozisyon anlayışıyla, fotoğrafa bakmayı ve görmeyi öğreterek kendinden sonra gelecek belge fotoğrafçılarına bir öğretmen oldu.

Othmar Pferschy’nin fotoğrafları, yeni dönemi dünyaya göstermek amacıyla hazırlanan ve baskısı Münih’te Türkçe, Fransızca, İngilizce ve Almanca açıklamalarla yapılan “Fotoğrafla Türkiye” adlı albümde (1936), “La Turquie Kemaliste” dergisinin pek çok sayısında, pullarda, kartpostallarda, kağıt paralarda, kitaplarda, broşürlerde, takvimlerde ve pek çok tanıtıcı yayında kullanıldı.

Pferschy’nin Anadolu’yu önemli tarihi ve sosyal yapılarıyla görüntülediği ve ilk baskısı 1936 yılında yapılan “Fotoğrafla Türkiye” adlı albümü Cumhuriyet’in 75. yılı dolayısıyla yeniden yayımlandı.

Cumhuriyet döneminin ilk evrelerinde yapıtlarıyla öne çıkarak sivrilen ve kısa süren kendi dönemi ile daha sonraki dönemleri de etkileyen Othmar Pferschy, 16 Ekim 1898’de Avusturya’nın Graz kentinde doğdu. 1926 yılında Türkiye’ye yerleşti ve Pera’nın tanınmış fotoğrafçılarından Foto Français’nin sahibi Jean Weinberg’in yanına girerek 1931 yılına kadar burada çalıştı. Daha sonra İstanbul Cumhuriyet Caddesi’nde kendi stüdyosunu kurdu.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında değişen toplum anlayışını, yapılanma hizmetlerini, kültür ve sanattaki yeni gelişmeleri ve yeni yönetim biçimini geniş halk kitlelerine ulaştırabilmek, diğer ülkelerden kabul görmek, bu yeni başlayan dönemin iyi anlatılabilmesinden geçiyordu. Bu anlatımı en güçlü duruma getirecek olan nesne ise, yaygınlaştırma ve çoğaltma özelliklerini bir arada taşıyan fotoğraftı.

“Genç Türkiye’nin bir çeşit gözü olan” Othmar Pferschy, yıllarca kent ve mimari fotoğraflarında; devasa binaları, modern fabrikaları, okulları, üniversiteleri, sağlık kuruluşlarını, sokakları, caddeleri, stadyumları, parkları, meydanları görkemli biçimde görüntüledi. İnsan ve yaşama ilişkin fotoğraflarında ise 19 Mayıs törenlerini, mutlu köylüleri, köylü çocukları, işçileri, ata binenleri, tenis oynayanları, eskrim yapanları, laboratuarda çalışanları, daktilo yazanları, piyano çalanları büyük bir titizlikle saptanmış anlarda, kusursuz bir teknik ve geometrik düzenle, mükemmel bir estetikle yansıttı.

Daha sonra Türk vatandaşı olmayanların fotoğrafçılık gibi bazı mesleklerde çalışma yapmasını yasaklayan yasa sonucu bir süreliğine İskenderiye’ye gitti, yasanın ertelenmesi üzerine tekrar Türkiye’ye dönerek aynı stüdyoda çalışmalarını sürdürdü. 1947 yılında başvurmasına rağmen vatandaşlığa kabul edilmedi, hatta bir ara ticari fotoğraf çekmesi bile 2007 sayılı yasa nedeniyle engellendi.

Yaşamının en verimli dönemini ülkemizde geçiren ve genç Türkiye’nin tanıtılmasına büyük katkı sağlayan Othmar Pferschy, 23 Nisan 1984’te ölünceye dek, çok istemesine karşın Türk vatandaşlığına geçemedi.


İSTANBUL MODERN
Meclis-i Mebusan Cad. Liman Sahası
Antrepo No:4 Karaköy - İSTANBUL
www.istanbulmodern.org