Deve Güreşi Heyecanı!...

Havaların güzel olmasını fırsat bilerek Aydın Vilayetine bağlı İncirliova’da düzenlenen deve güreşlerini izlemeye gittim. Vatandaşlar, güreşlerin yapılacağı geniş arazinin çevresinde bir yandan dumanı tüten mangallarında deve sucuğu pişirip, bir yandan da kıran kırana geçen deve güreşlerini heyecanla izliyorlardı.

Deve güreşleri, 200 yıl kadar önce yapılmaya başladığı ve günümüze kadar geldiği bilinmekte olup Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinin kent, kasaba ve köylerinde yurdumuza özgü bir spor, folklor, kültür ve turizm olayıdır. Bu gelenek ve göreneği sürdürenler kırsal kesim insanının festivalidir. Valilikler, Belediyeler, Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından izin verilerek ilgili dernekler tarafından organizasyonları yapılarak eğitim, kültür, sağlık, spor ve sosyal amaçlı konularda gelir elde etmek üzere düzenlenmektedirler. Toplumlar için kültürel turizmin yararları arasında sahip olunan kültürel değerlerin korunmasında da önemli bir etkisi bulunmaktadır.

Develer, yetiştirilmesi oldukça zor, büyük sevgi isteyen, büyüyüp gelişen hayvanlardır. Kini ve öfkesi duygusallığından kaynaklanmaktadır. Boynuzsuz, midesi üç bölmeli, geviş getiren hayvanlardır. Develerdeki hörgüç, otlaklardan yoksun ortamda, çorak iklimlerde yaşamasına olanak veren yağ depolarıdır.

Develeri, güreşçi ve yük taşımada kullanılan develer olmak üzere iki sınıfa ayırmamız gerekir. Güreşçi develer, sırf güreştirilmek için yetiştirilirler, yük taşıtılmazlar. Deve güreşleri, tek hörgüçlü dişi develer “Yoz” ile “Buhur” adı verilen çift hörgüçlü erkek develerin çiftleşmelerinden meydana gelen ve “Tülü” adı verilen erkek develer arasında yapılır. Deve güreşleri “Tülü” lerin dişi deveye karşı güç gösterisi ve isteği olarak kızmaya başladığı kış aylarında yani Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında yapılır.

Bütün koşumları süslenmiş ve üzerinde maşallah yazısı olan develeri kızıştırmak amacıyla bir dişi deve güreş alanında kısa süre gezdirildikten sonra güreşler başlar. Güreşler Ayak, Orta, Başaltı ve Baş olmak üzere dört dalda yapılır. Güreşte galibiyet dört şekilde olur. 1) Kaçırtarak ( deve, heybetiyle diğer deveyi korkutup kaçırır), 2) Bağırtarak ( deve, rakibini bağ, çengel, çatal, makas gibi oyunlardan birine getirip sıkıştırmıştır ve buna dayanamayan rakip deve bağırınca yenilmiş sayılır), 3) Yıkarak ( deve, rakibini yere yıkıp üzerine çöker) ve ya 4) Pes Etme (deve sahibi devesinin fazla yıpranmaması için devesini güreşten çeker, bunun için urganı ortaya atar) yoluyla elde edilir. Galip gelen develerin sahipleri organizasyonu tertip eden komite tarafından ortaya konan halı, kilim ve diğer hediyeleri almaya hak kazanırlar. Güreş develerinin nesillerinin azalmaması, fazla yıpranmamaları ve korunmaları için bir disiplin ve gelenek olarak bir deve günde sadece bir kez güreşir ve süresi de 10 ila 15 dakikadır.

Deve güreşlerinin amacı, toplumsal dayanışma, topluma temel hizmet kuruluşlarının korunması ve çoğaltılmasında büyük rol oynamaktadırlar. Deve güreşleri bir kültür alışveriş merkezi olup, görülmesi ve yaşanması gereken kültürel halk festivalidir.

Sevgilerimle,

CENGİZ BABAEREN
cengizbabaeren@cosmoturk.com