Çocuk, mesuliyet aldıkça, olumsuz sonuçlarına katlandıkça ve olumlu sonuçları ödüllendirildikçe sorumluluklarını öğrenir. Uzmanlar, sorumluluğu, başkalarının haklarına saygı göstermek ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkmak olarak tanımlıyor. Sorumluluk sahibi çocukların; kendi kararlarını verebilen, karar alırken ellerindeki kaynakları kullanabilen, değer yargılarını gözeten, bağımsız davranabilen, kendine güvenli, başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen çocuklar olduğunu vurgulayan uzmanlar, mesuliyet vermenin erken çocukluk yıllarında başlanması gerektiğini belirtiyor. Mesuliyet duygusunun çocuğun yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun görevler vermekle gelişmeye başladığını kaydeden uzmanlar, “Mesela, 3 yaşındaki çocuğunuz çamaşır işinde size yardımcı olmak istiyor. Fakat inanın, 13-14 yaşlarında bu işleri yapmak istemeyecektir. Bu yüzden bu deneyimi eğlenceli hale getirerek ona, yardım etmeyi öğretin. Böylece işbirliği alışkanlığını kazandırır ve sorumluluk duygusunu geliştirirsiniz” diyor.

Sorumluluk kazandırmanın en uygun olduğu belli bir yaş yoktur, fakat çocuğun kendi başına bir işi yapmaya istekli ve hazır olduğu zamanlar vardır. Bu zamanlarda çocuğunuza gerekli imkanların hazırlanması gerektiğini ifade eden uzmanlar, bu gelişim sürecinde size yardımcı olacak bazı tavsiyeleri şöyle sıralıyor: Çocuğunuzun gelişen ilgi ve yeteneklerini izleyin ve o yetenekleri erken yaşta destekleyin. Çocuğunuzun başarıları karşısında gururlandığınızı gösterin. Çocuğunuzun bir şeyi doğru yapmadığı zaman ortaya çıkan doğal sonuçlara katlanmasına izin verin. Sorumluluğu öğrenmenin diğer becerilere benzediğini anlatan uzmanlar, “Çocuk ne kadar çok denerse bu konuda o kadar başarılı olur. Bunun için öncelikle evde bazı sorumluluklara sahip olması, onun okuldaki sorumluluklarını da üstlenmesine yardımcı olur. Sürekli sorumsuz davranan çocuklar, anne babaları tarafından sorumlu davranmalarına izin verilmeyen çocuklardır” diyor. Uzmanlar çocuğa sorumluluk kazandırmak için de şu tavsiyelerde bulunuyor: Çocuğunuz için yaşına uygun sorumluluklar listesi hazırlayın ve uygulayın. Çocuğun seçim yapmasına izin verin. Onun adına düşünmeyin, onun adına iş yapmayın. Kırıp dökmesine izin verin. Ona yardım edeyim derken sorumluluklarının gelişmesine mani olmayın. Çocuğunuzun size çok bağımlı olduğunu düşünüyorsanız koruyuculuktan vazgeçin. Hiçbir zaman çocuğunuzun sizin kadar sorumlu olmasını beklemeyin.

İlkokul çağı çocukları, oyun ve ders çalışmayı ödevlerini bitirecek şekilde dengelemekle sorumludur. Demokratik bir ortam yerine diktatörce eğilimlerin olduğu aileler sorumluluğu öğretmekte zorlanır. Çünkü ana babanın hakimiyeti o kadar fazladır ki, çocuğun bir şeyden sorumlu olmasına fırsat kalmaz. Aynı şekilde her şeyin serbest bırakıldığı aileler de sorumluluğu öğretemez. En işe yarar ortam ana babanın lider konumunda olduğu ancak ev işi ve benzeri alanlarda sorumluluğu paylaşma çabası gösterdiği demokratik ailelerdir.