Egzama (dermatit) en yaygın cilt hastalıklarından biridir fakat aynı zamanda, sebepleri ve kesin tedavisi ile ilgili de tıp dünyasının net konuşamadığı bir rahatsızlıktır. Egzamada cilt, vücut kaynaklı veya çevresel faktörler nedeniyle savunmaya geçerek iltihap yoluyla tepki verir. Ciltte kaşıntıya, döküntüye, kızarıklığa, kuruluğa ve çatlamaya yol açan bir durumdur. Sinirsel, alerjik, yağlı deri, temas egzaması gibi farklı egzama türleri vardır. En yaygın türü, ‘atopik dermatit’ olarak da bilinen, alerjik egzamadır ve daha çok kalıtsal olduğu düşünülür. Hastalarda genellikle benzer belirtiler görülür. Ciltte kabarma, tahriş ve kaşıntı en çok görülen şikayetlerdir.

Bazı egzama türleri, örneğin temas egzaması tek bir nedenden dolayı meydana gelirken, diğer egzama türleri pek çok faktörün bir araya gelmesiyle oluşabilir. Çocuklarda görülen egzama zamanla kendiliğinden iyileşebilir ancak yetişkinlerdeki egzamanın kesin tedavisi yoktur. Hastalığı tetikleyen etkenlerden uzak durularak, egzama kontrol altına alınabilir.

ÇEVRESEL FAKTÖRLER

Cilt Tahrişi: Egzama cildi tahriş eden herhangi bir şeyden dolayı kaynaklanabilir. Örneğin temas egzaması (kontakt dermatit) söz konusuysa cilt, sabun, deterjan, şampuan, dezenfektan, çamaşır suyu ve parfüm gibi cildin sürekli maruz kaldığı hafif veya daha güçlü tahriş edici maddelere karşı zamanla hassaslaşır. Bazen de cilt, bir maddeye sürekli maruz kalmasa da, cildi kurutan ve cildin doğal yağını alan bu maddeye tepki verir. Kulağa öyle gelir ama bu tip egzama alerjik değil, temas egzamasıdır. Ciltte kızarıklığa, kurumaya, çatlamaya ve kaşıntıya yol açar.

Alerjenler: Alerjik egzama örneğin, zehrili sarmaşık gibi alerjenler nedeniyle ortaya çıkar. Nikel benzeri metaller, egzamaya yol açan alerjenler arasındadır. Alerjenlerden kaynaklanan egzama genellikle çocuk yaşlarda görülür ve bazı kişilerde yetişkinliğe de taşınır. Çocuklarda yiyecek alerjisi, süt, yumurta ve fıstık, hem çocuklarda hem yetişkinlerde ev tozu, kedi, köpek gibi ev hayvanları ve bazı bakteriler egzamaya neden olur. Alerjik temas egzamaları en çok, nikel takılar, kozmetik, saç boyası ya da parfümlerde bulunan maddeler, kauçuk ve çimento, solvent, yapıştırıcı gibi inşaat malzemeleri nedeniyle görülür.

Hava Koşulları: Egzamayı tetikleyen çevresel faktörlerden biri de iklimdir. Havanın soğuk ve nem oranının düşük olduğu kış aylarında egzama şikayetlerinde artış görülür. Mevsim geçişleri, soğuk hava ya da nem oranı egzamayı arttırır ancak hava koşulları altta yatan, ana neden değildir.

GENETİK FAKTÖRLER

Alerjik egzama gibi, egzamanın bazı türleri ailede (anne veya babada ya da her ikisinde) vardır ve çocuklarında egzamanın ortaya çıkışında bu genlerin rolü, % 60 ila 80 oranda etkili olabilir. Vücut genetik olarak yatkın olunca, çevresel faktörlerin tetiklemesiyle hastalık ortaya çıkar. Ancak egzama tek bir gene bağlı değildir. Egzamanın gelişiminde, bağışıklık sisteminin rolü büyüktür ve bağışıklık sistemini etkileyen pek çok gen söz konusudur.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

Vücudun bağışıklık sistemi egzamanın ortaya çıkmasında ve daha sonra tekrarlamasında büyük rol oynar. Egzamanın en yaygın biçimi olan atopik dermatitten (alerjik egzama) muzdarip olan kişilerde alerjiye tepki veren vücuttaki ‘sitokin’ seviyeleri yüksektir. Sitokinler bağışıklık sistemi hücreleri tarafından salgılanan proteinlerdir. Alerjiye tepki veren sitokin seviyesi yüksek olan kişilerde, bir enfeksiyon söz konusu olmasa bile ciltte iltihaplanma görülebilir.

STRES

Stresli ve endişeli bir ruh hali, ne yazık ki sadece ruh hali olarak kalmaz ve fiziksel olarak da pek çok şikayetin ortaya çıkmasına neden olur. Bunlardan biri de ‘stres egzamasıdır’. Beynimiz stres ve korkunun neden kaynaklandığını ayırt edemez. İş yerinde sürekli sıkıntı yaşayan biriyle, ormanda vahşi bir hayvanla karşı karşıya kalan biri arasında, beyin için fark yoktur. Her koşulda vücut tehlikeye karşı olduğunu düşünerek tepki verir. Ancak vücut, bütün gün stres altında olmaya programlı değildir. Bu nedenle sürekli tetikte olmak bedene ağır gelir ve vücutta stresin fiziksel yansımalarını görürürüz.

EGZAMANYI TETİKLEYEN NEDENLER

KADINLARDA HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER

Hormonlar vücut tarafından üretilen, kuvvetli kimyasallardır ve pek çok farklı etileri sıralanabilir. Bazı kadınlarda, hormon seviyelerindeki değşikliklerin egzama semptomlarını arttırdığı görülmüştür. Hormonlar egzamanın ortaya çıkış nedeni değildir ama egzamanın semptomlarının artmasına, kötüleşmesine neden olabilir. Regl ya da hamilelik dönemindeki bazı kadınlarda, egzamaya dair şikayetlerin arttığı görülür.

DİĞER TETİKLEYİCİLER

Uzun ve sıcak banyo
Sık sabunlanma
Kuru cilt
Terlemek
Ani hava değişimi
Yün benzeri kumaşlar
Sigara içmek
Toz
Kum