BESİN ALERJİSİ

Alerji, bağışıklık sisteminin alerjen veya antijen olarak adlandırılan maddelere aşırı tepki vermesi durumudur. Buna paralel olarak besin alerjisi, normalde zararlı olmayan bazı besin maddelerinin neden olduğu alerjik reaksiyon olarak tanımlanabilir. Besin maddelerinin içinde bulunan protein, karbonhidrat, koruyucu ve renklendirici maddeler alerjiye neden olabilirler. Kedilerde görülen deri hastalıklarının yalnızca % 10-15'inden besin alerjisi sorumludur. Çoğunlukla besin alerjisinden yakın geçmişte yenilen besinler sorumlu tutulsa da gerçekte besin alerjisi bir gecede oluşmaz ve alerjinin gelişmesi zaman alır. Bu süre bir hafta ile on yıl arasında değişkenlik gösterebilir. Besin alerjisi olan hayvanların %80’den fazlasının alerjik besinleri iki yıldan
uzun bir süredir yemekte olduğu bildirilmektedir.

Belirtileri

Besinlerden kaynaklanan alerjide diğer alerjilerden farklı olarak bütün yıl boyunca süren kaşıntı gözlenir. Bütün yıl boyunca süren ve ilaç tedavisine cevap vermeyen kaşıntı, besin alerjisinin sürekli gözlenen tek belirtisidir. Kaşıntıyla birlikte çeşitli deri lezyonları oluşur fakat bu deri lezyonlarının besin maddelerine aşırı duyarlılıkla ilgili karakteristik bir görüntüsü yoktur. Kulaklar, omuzların altındaki bölgeler, kasık ve ayaklar diğer beden bölümlerine oranla daha fazla etkilenir. Kedilerde kabarcıklar, kabuklu yaralar veya ciltte şişkin, tüysüz ve hassas bölgelerle kendini gösteren eozinofilik granülom bulunabilir. Sindirim sistemiyle ilgili olarak kusma, ishal, artan bağırsak aktivitesi gibi belirtiler gözlenebilir.

Teşhis

Besin alerjisi teşhisi insanlarda kan ve deri testleri ile konur ancak evcil hayvanlarda bu teşhis yöntemleri geçerli değildir. Kedilerde görülen deri hastalıklarının pek çok başka nedeni olabileceği için, sorunun besin alerjisi olduğuna karar vermeden önce pire ısırıklarına aşırı duyarlık veya solunum yolu alerjisi gibi kaşıntıya ve sindirim sistemi sorunlarına neden olabilecek diğer olasılıklar değerlendirilir. Besin alerjisinden şüphelenildiği durumlarda veterinerler kısıtlanmış diyet denemelerini tercih ederler. Diyet denemeleri, kedide reaksiyona neden olan bir veya birden fazla alerjeni belirlemek amacıyla uygulanır.

Diyet denemesi tek bir protein ve tek bir karbonhidrat kaynağı içeren bir beslenme programıdır. Bu protein ve karbonhidrat kaynakları, hayvanın önceki beslenme biçiminde yer almayan ya da sınırlı miktarda bulunan protein ve karbonhidrat kaynakları arasından seçilir. Örneğin kedi içeriğinde sığır eti, mısır ve buğday olan bir mama ile besleniyorsa, deneme diyeti kuzu eti ve patates içerebilir. Bu protein ve karbonhidrat kaynakları ile evde mama hazırlanabilir ya da bu içerikte bir hazır mama kullanılabilir. Bu konuda sıkça yapılan bir hata, piyasada bulunan hazır mamaların içeriğinde yalnızca paketin ön yüzünde belirtilen protein kaynaklarının bulunduğu yanılgısıdır. Örneğin paketinin ön yüzünde büyük harflerle "kuzu-pirinç" yazan bir mamada protein ve karbonhidrat kaynağı olarak yalnızca kuzu ve pirinç bulunduğu düşünülebilir; oysa mama içeriğinde bu iki maddenin yanı sıra başka besin maddeleri, örneğin balık, tavuk yan ürünleri ya da mısır gluten de bulunabilir. Bu nedenle deneme diyetinde veteriner hekimin tavsiye ettiği mama dışında bir mama kullanılmamalı, eğer evde hazırlanacak bir mama tarifi önerildiyse bu tarife başka besin maddeleri eklenmemelidir.

Diyet denemesinin başlangıcında kedinin yeni diyetine alışması amacıyla dört günlük bir geçiş süresi önerilir. Bu süre içinde kedinin daha önceki mamasıyla denenecek olan mama birlikte kullanılır ve diğer mamanın miktarı giderek azaltılırken diyet denemesi için önerilen mamanın miktarı artırılır. Eğer kedide besin alerjisi varsa, genellikle denemenin ilk dört haftası içinde belirtilerde azalma gözlenir. Bununla birlikte kimi zaman belirgin bir düzelme görülmesi için üç ay ya da daha uzun bir süre geçmesi gerekebilir. Diyet denemesinin ardından kedi önceki diyeti ile beslenmeye başlanır. Bu uygulamanın amacı önceki diyetin gerçekten alerji nedeni olup olmadığını kontrol etmektir. Eğer kedi bu besinlerdeki maddelere duyarlı ise deneme diyeti uygulamasından önce görülen belirtiler 10-14 gün içinde yeniden ortaya çıkacaktır.

Deneme diyetinin başarılı olabilmesi için bazı noktalara dikkat edilmesi gereklidir. Öncelikle, kedinin önerilen diyet dışında başka bir şey yememesi sağlanmalıdır. Denenen diyetin sonuçlarının görülmesi ve tanı konulması için geçen süre haftalardan aylara kadar değişkenlik gösterebilir. Bu zaman zarfında diyet kısıtlamalarına harfiyen uyulmalı, ailenin tüm üyeleri bu konuda özen göstermelidir. Bazı durumlarda diyet denemesi sonunda alerjinin besinle ilgili olmadığı ortaya çıkabilir.

Sorunun besin alerjisi olduğu saptandıktan sonra, alerjenin kesin olarak belirlenmesi amacıyla kedi alerjik belirtiler tamamen ortadan kalkana kadar deneme diyeti ile beslenir. Ardından deneme diyetine bir tek besin içeriği eklenir ve kedinin alerjik tepki verip vermediği değerlendirilir. Bu süreç, diyete eklenecek her bir içerik için tekrarlanır.

Tedavi

Alerjen belirlenmeli ve kedinin diyetinden çıkarılmalıdır. Eğer varsa ikincil deri enfeksiyonları tedavi edilmeli, alerjinin tekrar edip etmediği mutlaka kontrol edilmelidir. Besin alerjisi olan kedide, alerjen madde bulunup diyetten çıkarılmışsa genellikle iyileşme görülür. Bazı kedilerde zaman içinde başka besin içeriklerine karşı alerji gelişebilir.

Korunma

Bilinen tek korunma yolu alerjiye neden olan besinden kaçınmaktır. Besin alerjisi olan bir kediyi iyileştirmek için her kedide olumlu sonuç veren özel bir besin ya da ilaç yoktur ve iyileşme ancak alerjik tepkiye yol açan besinin bulunup diyetten çıkarılmasıyla mümkündür. Vitamin ve parazit tedavisi için kullanılan ilaçlara eklenen aroma verici maddeler alerjik tepkiye neden olabileceğinden katkı maddesi içermeyen ilaçlar tercih edilmelidir.