Kadın üremesi hakkında sorulabilecek bütün sorular 1

Kadın üreme organları hangileridir?

Kadın üreme organları dış genital organlar ve iç genital organlardan oluşur. Vajen açıklığını çevreleyen iki büyük deri kıvrımına labia majora (büyük dudaklar) adı verilir. Bunlar yağ dokusu, ter bezleri ve kıl kökleri içerir. Labia minoralar (küçük dudaklar) labia majoraların iç kısmında bulunan bağ dokusu ve kan damarlarını içeren ince deri kıvrımlarıdır. Klitoris cinsel aktivite sırasında kanla dolarak setleşen dokulardan oluşur. Himen (kızlık zarı) vajen açıklığının dış kısmını kaplayan ince bir zardır. İç genital organlar vajen, rahim, fallop tüpleri (üreme kanalları) ve yumurtalıklardan oluşur. Vajen vulvadan rahme ulaşan yaklaşık 7-9 cm uzunluğundaki pasajdır. Elastik olduğu için cinsel ilişki ve doğum sırasında gerilebilir. Rahim armut şeklinde bir yapıdır, gövde ve rahim ağzından oluşur. Rahmin içi endometrium adı verilen ve her adet kanaması ile dökülen bir tabaka ile kaplıdır. Fallop tüpleri (üreme kanalları) rahim ve yumurtalık arasındaki yapılardır. Aşağı yukarı 10 cm uzunluğundaki bu yapılar yumurtanın rahme ulaşmasını sağlar. Döllenmiş yumurtanın ilk gelişimi tüplerde gerçekleşir. Yumurtalıklar kanalların her iki yanında yer alan içlerinde bir çok yumurta içeren, östrojen ve progesteron gibi hormonları üreten yapılardır.

Bir kadının yumurtalıklarında kaç yumurta bulunur?
Kız çocuğu doğduğunda yumurtalıklarında 400.000 civarında yumurta bulunur. Doğumdan sonra yumurta üretimi olmaz. Doğumdan ergenlik dönemine kadar geçen sürede bu yumurtaların bir kısmı dejenere olur. Ergenlik ile birlikte her ay bir yumurta olgunlaşarak atılır. Yumurtalıklardaki yumurtaların dejenere olmasını sigara, ilaç, radyasyon ve çevresel faktörler arttırabilir. Yumurtalar çok azaldığında menopoz başlar.

Adet dönemlerindeki hormonal değişiklikler nelerdir?
Beyindeki hipofiz bezinden salgılanan Folikül uyarıcı hormon (FSH) ve Luteinize edici (LH) hormonları gonadotropin hormonları olarak isimlendirilir. FSH yumurtalıklarda folikül (yumurta içeren küçük sıvı dolu kesecik) oluşumunu uyarır. Folikül içindeki yumurtanın etrafındaki hücrelerden östrojen salgılanır. Östrojen rahmin iç tabakasının (endometrium) kalınlaşmasını sağlar. Östrojen kritik düzeye ulaşınca ani LH salınımı olur. Bu ani artış yumurtanın olgunlaşarak 36 saat sonra atılmasına yani yumurtlamaya neden olur. 28 günlük adet döneminde yumurtlama 13-14 üncü günlerde gerçekleşir. Yumurtlamadan sonra yumurtalıklardan progesteron adı verilen hormon salgılanmaya başlar. Gebelik gerçekleşirse progesteron ve östrojen artışı devam eder. Gebelik gerçekleşmediğinde ise östrojen ve progesteron düzeyi düşer ve buna bağlı olarak endometrium (rahmin iç tabakası) dökülür ve adet kanaması başlar.


Yumurta nasıl olgunlaşır ve salınır?
Yumurta folikül olarak adlandırılan sıvı dolu keseciklerde bulunur. Folikül büyümeye başladığında içinde sıvı toplanır. Büyüklüğü 18-20 mm ulaşır ve LH yükselmesinden 36-38 saat sonra folikül çatlar. Ani LH artışı bir dizi hormonal reaksiyon başlatır ve folikülün kenarından açılan delikten yumurta salınır. Serbestleşen yumurta fallop tüplerinin fimbria adı verilen ipliksi yapıları tarafından içeri alınır.

Yumurtlama her adet döneminde aynı mı, yoksa değişik yumurtalıktan mı gerçekleşir?
Her ay yumurtlamanın hangi yumurtalıktan gerçekleşeceği tamamen tesadüfidir. Yapılan ultrasonografik inceleme ile hangi yumurtalığın aktif olduğu tespit edilebilir.


Adet döneminde rahimde ne gibi değişiklikler olur?
Adet döneminin ilk yarısında östrojen hormonunun etkisi ile rahmin iç tabakası kalınlaşır. Adet döneminin ikinci yarısında progesteron hormonunun etkisi ile bu tabaka daha da kalınlaşır. Rahmin iç tabakası döllenen yumurtanın yerleşebilmesi için hazırlanır. Hamilelik gerçekleşmez ise progesteron ve östrojen düzeyi düşer ve bu tabaka adet kanaması ile dökülmeye başlar.

Düzenli adet dönemi ne demektir?
Adetlerimin düzenli olması yumurtladığı mı gösterir mi? Bir önceki adetin başlangıcından bir sonraki adetin başlangıcına kadar geçen süre 26-34 gün sürer ise düzenli olarak kabul edilir. Düzenli adet gören kadınların bir çoğunda yumurtlamada düzenlidir.

Döllenme nasıl gerçekleşir?
Yumurta zona pellusida adı verilen bir zar ile çevrilidir, bunuda korona adı verilen hücreler çevreler. Sperm zona-pellusidayı (yumurta zarı) geçerek yumurta içine girer. Bunu tek bir sperm başarır. Sperm ve yumurta hücreleri 23'er adet kromozom taşır, ve birleştiğinde 46 kromozom tamamlanır.

Döllendikten sonra yumurtaya ne olur?
Döllenmiş yumurta 0.1 mm çapındadır. Bir iki gün içinde yumurta 2, 4, 8 ve 16 hücreye bölünür. Döllenmeden 4 gün sonra 0.3 mm çapında morula adı verilen bir hücre topu haline gelir. Morulanın içinde sıvı birikerek blastosist adı verilen yapı oluşur. Döllenmeden 5 gün sonra yumurta rahme ulaşır.

İmplantasyon (nidasyon) nedir? Ne zaman gerçekleşir?
İmplantasyon blastosist aşamasındaki döllenmiş yumurtanın rahmin endometrium adı verilen iç tabakasına tutunmasıdır. Yumurtanın döllenmesinden yedi gün sonra gerçekleşir.

Maya Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi- Ankara