Günümüzde ailelerin bebek sahibi olmasını zorlaştıran faktörler giderek artmaktadır. Stresli yaşam koşulları, dengesiz beslenme ve cinsel yaşam, kadın ve erkek kısırlığının giderek artmasına neden olmaktadır.

İstanbul Özel Hizmet Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Op. Dr. Meltem Eğilmez aşılama yöntemi hakkında bilgi verdi.

Korunmasız bir yıl ilişki sonunda gebe kalmayan çiftler kısırlık (infertilite) teşhisi ile incelemeye alınır. Bu incelemede eşlerin her ikisinin de muayene ve gerekli tetkikleri sonrasında ailenin problem ya da problemleri aydınlatılır. Kısırlık vakalarının yaklaşık %30’ unda eşlerden birine ya da ikisine ait geçerli nedenler bulunabilmektedir. Vakaların yaklaşık % 70’i ise nedeni açıklanamayan kısırlık (infertilite) adı altında toplanmaktadır.

Doğal yollardan gebe kalamayan çiftler için sorun nereden kaynaklanmaktadır?

Doğal yollardan bir yıl boyunca gebe kalamayan bir çiftin incelemeleri sonunda karşılaşılabilecek sorunlar çok çeşitlidir.

Bunlar arasında erkeğe ait olanlar:

• Sperm sayı ve hareketliliğinin yetersizliği veya hiç olmaması,
• Cinsel işlev bozuklukları,
• Penisin anatomik bozuklukları,
• Hormonal yetersizliklerdir.

Bayana ait olanlar:

• Yumurtalık yetmezliği( hormonal veya yapısal),
• Rahmin şekilsel bozuklukları,
• Tüplerin tıkanıklığı veya olmaması,
• Rahim iç duvarının enfeksiyon veya bazı müdahaleler sonrasında ileri derecede bozulması, rahim ağzının şekilsel bozukluğu yada mukus tıkacının gereğinden kalın olması,
• Vajinanın anatomik veya işlevsel(vajinismus) bozukluklarıdır.

Aşılama Yöntemi Nedir?

Aşılama yöntemi ideal koşullarda yumurtlamanın sağlandığı gün spermlerin özel yöntemlerle hızlandırılıp, plastik bir kanül aracılığı ile rahmin içine bırakılması yöntemidir.

Yöntemin avantajı olabildiğince çok sayıda ve hareketli spermin yeni atılmış ve tüpler tarafından yakalanmış yumurtaya olabildiğince yakın mesafeye bırakılmasıdır.

Mikroskobik bir canlı olan sperm bu yöntemle yaklaşık 10-12 cm kazanır, vajinanın asit ortamını, rahim ağzı mukus tıkacını ve rahmin içinde tüplere doğru çıkması gereken yolu atlamış olur. Önünde sadece içindeki hareketli tüycükler yardımı ile sperm ve yumurtayı birleştirmek için en uygun ortam olan tüpler kalmıştır.

Aşılama tedavisi öncesinde özel ilaç tedavileri uygulanarak yumurtlaması sayı ve kalite olarak arttırılan bayana yumurtacıklar yaklaşık 20 mm boyuna ulaştığında yumurta çatlatma iğnesi verilir. Bu iğneden ortalama 24-36 saat sonra aşılama işlemi için en uygun dönemdir.

Aşılama (IUI) Hangi Durumlarda Uygulanır?

İnfertil bir çiftin sorununu belirledikten sonra düzeltilebilecek olan anatomik bozukluklara gereken operasyonlarla müdahale edilir. Hormonal eksiklikler, sistemik hastalıklar, aşırı kilo yada aşırı zayıflık gibi faktörler düzeltilir.

Yumurtalıkların yeterli sayı ve kalitede yumurta üretmediği durumlarda ilaç tedavisi ile bu durum giderilerek seri ultrason incelemeleri ile yumurtlamanın olduğu gün saptanır ve çiftin ilişkiye girmesi sağlanır. Bu gebeliğin oluşması için olabilecek en doğal yoldur. Yaklaşık 3-6 ay boyunca denenen yumurtlama takibi-cinsel ilişki ile sonuç alınamazsa çiftlere aşılama tedavisi önerilebilir.

Aşılama pek çok infertilite durumlarında uygulaması kolay, pratik, nispeten ekonomik ve risksiz bir işlem olduğu için pek çok durumda ilk tercih edilen yöntemdir.

• Düşük sperm sayı veya hareketlilik oranı (Erkek faktörü),
• Açıklanamayan İnfertilite,
• Servikal mukus problemleri (servikal faktör),
• Rahim ağzının (serviksin) anatomik problemleri,
• Sperme karşı antikor varlığı (İmmünolojik İnfertilite),
• Kadında yumurtlamanın olmaması veya yetersiz olması,
• Cinsel işlev bozukluklarında tercih edilen bir yöntemdir.

Hangi durumlarda başarısız olunur?

Aşılama tedavisine aday olan ailelerde erkeğin sperm tetkikinde yıkama sonrası örnekte en az 1.000.000/ml sperm olması arzu edilmektedir. Daha az sayılarla yapılan aşılamalarda başarı şansı çok düşüktür.

Aşılamada Sperm Örneği Nasıl Alınır?

• Hastalar sperm verme işlemini bu işlem için ayrılmış özel ve rahat bir mekanda gerçekleştirilir.
• Hastalara gerektiğinde okuma materyali ya da görsel materyal sağlanır.
• Hastaların cinsel perhiz süresi 2 günden az olmamalı ve 5 günü geçmiş olmamalıdır ( Kısa cinsel perhiz süresi sayının, uzun süre ise hareketliliğin azalmasına neden olur).
• Sperm verme yöntemi mastürbasyon olmalıdır.
• Hastaya örneği vereceği steril bir kap sağlanmalıdır.
• Mastürbasyon öncesinde hasta ellerini ve penisini yıkayıp kağıt havlu ile kurulamalıdır.
• Mastürbasyon sırasında hastaların herhangi bir kayganlaştırıcı materyal kullanmaması gerekmektedir.

Aşılama İşlemi Nasıl Uygulanır?

Aşılama tedavisi doğumhane koşullarında deneyimli ekip tarafından uygulanması gereken bir yöntemdir. Aşılama yapılacak bir bayan jinekolojik pozisyonda hazırlanır.

Steril spekulum rahim ağzı görülecek şekilde yerleştirilir. Rahim ağzındaki akıntılar steril izotonik solisyonu püskürtülerek temizlenir. Steril kanül yavaşça rahim ağzından içeriye doğru yerleştirilir.

Bu işlem sırasında mümkün olduğunda dokulara zarar vermemek ve kanamadan sakınmak gerekir.

Laboratuardan termos içinde gönderilen sperm örneği oda sıcaklığında steril enjektöre çekilir ve kanülden yavaşça verilir. Anne adayı işlem sonrasında yarım saat dinlendirilir. Aşılamayı takip eden birkaç gün ağır fiziksel aktivitelerden ve cinsel ilişkiden sakınılması önerilir.

Bazı kliniklerde aşılama 12 saat ara ile iki seans halinde uygulanmaktadır. İşlemden 10-12 gün sonra kanda gebelik testi yapılır.

Başarı Oranı

Tecrübeli ellerde yapılan aşılama işleminin herhangi bir komplikasyonu yoktur. En çok dikkat edilmesi gereken nokta enfeksiyondan korunmadır. İşlemin başarı şansı her seans için % 10-20 olarak verilmektedir. Üç deneme sonrasında gebelik hızlarında anlamlı bir artış olmadığı için daha fazla deneme önerilmemektedir. Üç denemede gebelik başarılamayan aileler tüp bebek ünitelerine yönlendirilir.