Çocukların bitip tükenmez enerjisi çoğu zaman büyükleri şaşırtır. Ancak çocuklar da zaman zaman yorulabilir.

Eğer çocuk uzun süreli bir yorgunluktan bahsediyorsa mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Pediatri ve Pediatrik Endokrinoloji Uzmanı Dr. Neslihan Güngör, çocuklarda yorgunluğa yol açan hastalıkları ve yorgunluğu önlemenin yollarını anlattı.

Çocuklarda yorgunluk hangi hastalıkların belirtisi olabilir?

Çocuklar çoğuunlukla enerji dolu olmalarıyla anne babalarını ve büyüklerini şaşırtır. Aktivite, oyun, okul nedeniyle yorulabilirler ancak genellikle normal bir dinlenme/uyku düzeni ile yorgunlukları kısa sürede geçer. Dolayısıyla, bir çocuk sürekli yorgunluktan yakınıyorsa bunun nedeninin araştırılması gerekir.

Hangi hastalıklar çocuklarda yorgunluğa yol açar?

Çeşitli fiziksel rahatsızlıklar çocukta yorgunluğa yol açabilir:

• Herhangi bir akut enfeksiyon. (yeni gelişmiş mikrobik hastalık): Özellikle boğaz enfeksiyonu, üst solunum yolu enfeksiyonlari, kulak iltihaplanması, alt solunum yolu enfeksiyonu (zatürre gibi), gastroenterit yani ishal ve kusma ile giden rahatsızlıklar, diş apsesi gibi durumlar.

• Tekrarlayan bademcik enfeksiyonları, geniz etlerinde büyüme. Bu durum özellikle uyku bozukluklarına (uykuda solunum durması: uyku apnesi) yol açıyorsa yorgunluğa neden olur.

• Enfeksiyoz mononukleosis (etken virüs tükürük ile de bulaşabildiği için öpücük hastalığı adiyla da bilinir): Yuksek atesle seyreden bir viral hastaliktir. Belirti ve bulguları arasında; yüksek ateş, boğaz ağrısıi, yorgunluk, enerji kaybı, iştahta azalma, kilo kaybı, lenf bezlerinde şişme, hassasiyet, başağrıları, kas ağrıları, bazen cilt döküntüsü ve dalakta büyüme sayılabilir.

• Tüberküloz yani verem hastalığı gibi ciddi enfeksiyonlar.

• Kronik böbrek hastalığı, kanser ve lösemi gibi ciddi rahatsızlıklar.

• Şeker hastalığı. (özellikle henüz tanı almamışsa ve kan şekerleri yüksek seyrediyorsa)

• Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi) gibi bazı hormonal hastalıklar.

• Alerjiler (ciddi boytutta ise)

Az aktiviteli bir düzen, TV seyretmek, sürekli bilgisayar karşısında oturmak çocukta yorgunluğa davetiye çıkarır mı?

Evet, çıkarabilir.. Çünkü yaşam tarzı fazla hareket içermeyen çocuklarda giderek fiziksel aktivite alışkanlığında ve kapasitesinde azalma olur. Ayrıca fazla televizyon izlemenin abur cubur yemeyle de ilişkisi gösterilmiştir. Dolayısıyla aldığı enerjiyi yeterince kullanamayan çocukta giderek kilo almaya bir meyil olur ve uzun vadede bu da yorgunluğa davetiye çıkarabilir.

Diyabetli çocuklar daha mı çok yorulur?

Diyabetli çocuklar, kan şekeri kontrolü iyi sağlanamamışsa çabuk yorulurlar. Ayrıca nedeni açıklanamayan ve uzun süren yorgunluk, bazen çocukta şeker hastalığının ilk belirtileri arasında olup daha önceden bilinmeyen şeker hastalığının tanı almasına yol açabilir.

Çocuklarda görülen kronik yorgunluk sendromu nedir?

Kronik yorgunluk sendromu aslında her yaşta görülebilen bir durum olmakla beraber, en çok 25-45 yaş arasında görülür. En az dört aylık bir süre için başka nedenlerle açıklanamayan yorgunluk belirtileri olması önemli tanı kriteridir. Ayrıca konsantrasyon veya yakın hafızada azalma, boğaz ağrısı, hassas lenf bezleri, kas ağrıları, eklem ağrıları, baş ağrıları, tam olarak dinlenmeden alınan uyku gibi belirtilerden en az biri daha olmalıdır. Bu hastalığın tam nedeni bilinmemekle beraber bazı virüsler ve genetik yatkınlık üzerinde durulmaktadir. Ayrıca davranışsal ve psikolojik boyutları da vardır.

Çocuklarda yorgunluğun en önemli sebebi uyku bozukluğu mudur? İyi bir uyku için neler yapılmalı?

Çocuklarda yorgunluğun en önemli sebebi uyku bozukluğu değildir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, çocukta yorgunluğun pek çok nedeni olabilir. Uyku tabii ki enerji toplama açısından çok önemlidir. Uyku süresinin yeterli olmasına önem verilmelidir. Ayrıca günümüzde “uyku hijyeni”olarak tanımlanan ve uykunun kalite ile miktarında değişikliklere yol açan durumun da dikkate alınması gerekir. Örneğin çocuğunuzun odasında televizyon veya bilgisayar varsa, uyku yerine uzun saatlerini TV izleyerek veya bilgisayarda oyun oynayarak, mesajlasarak, internette dolaşarak geçiriyorsa bu uyku hijyenini bozan bir durumdur. O nedenle bu tür cihazların çocuğun odasında bulundurulmaması gerekir.

Küçük çocuklarda yorgunluk, öfke nöbetini tetikler mi?

Evet, tetikleyebilir.

Beslenme ne kadar önemlidir?

Kan şekerinin düzenli bir aralıkta tutulması, vücut işlevleri için gereken enerjinin düzenli olarak temini açısından beslenmenin çok önemli yeri vardır.

Spor yapan çocuk daha mı az, daha mı çok yorulur?

Spor yapan çocuk daha az yorulur. Giderek hareket kapasitesini artıran çocuk (bir baska deyisle kondisyonu iyi olan çocuk) kisa sureli bir aktiviteyle yorulmamaya baslar.

Yorgunluk okul performansını nasıl etkiler?

Yorgunluk okul performansını olumsiz yönde etkiler. Yorgun çocuk derslere ilgisiz olur, konsantrasyon bozukluğu sorunu yaşar, öğretmen ve arkadaşları ile iletişimi sağlıksız olur.

Sürekli yorgunluk çocuklarda parazit habercisi olabilir mi?

Özellikle demir eksikliği gibi kansızlığa yol açabilen parazitler yorgunluğa yol açabilir.

Çocuğu yorgunluktan korumak için alınacak önlemler / öneriler nelerdir?

Günlük yaşamın düzenli olması çok önemlidir. Okul, ders çalışma, uyku, oyun saatleri belirlenmis olmalıdır. Anne ve babalara çocuğun düzenli bir günlük yaşamı olmasının sağlanması konusunda çok önemli görevler düşmektedir. Zira klinikte gördüğümüz çocukların ailelerinden öykü aldığımızda, sıklıkla küçük çocukların geceyarılarına kadar uyumadıklarını duyuyoruz. Anne baba bu düzeni çocuk henüz küçükken uygun disiplin ile sağlamalıdır. Uyku rutini olarak adlandırılan bir düzen, bebeklik zamanlarında hayata geçirilirse bu tür problemler büyük ölçüde önlenmiş olur. Ayrıca çocuğun dengeli ve sağlıklı beslenmesi de cok önemli bir konudur. Günümüzde sağlıklı beslenme denildiğinde mutlaka sağlıklı hareket akla gelmelidir.

ÇOCUĞUNUZU YORGUNLUKTAN KORUMAK İÇİN BUNLARA DİKKAT!

• Çocuğunuzun uyku saatlerinin düzenli olmasına dikkat edin. Bir çocuk en az 10 saat uyumalı. Akşam yatış saatlerini bu süreye uygun olarak ayarlayın,

• Her sabah aynı saatte uyanmasını sağlayın,

• Sağlıklı bir uyku için uyku hijyeninin tam olmasına dikkat edin. Yatak odasında kesinlikle televizyon, bilgisayar ve telefon bulundurmayın,

• Yemek vakitlerinin düzenli olmasını sağlayın. Menüleri sağlıklı seçimlerden oluşturun,

• Uyku öncesi ağır yemekler yedirmeyin,

• Özellikle ergen yaştaki çocukların uykuya olumsuz etkileri olan çay, kahve, kakao gibi içecekleri içmesinin önüne geçin,

• Uyku öncesi rahatlaması için zaman ayırın, banyo yaptırın, beraber kitap okuyun ya da sevdiği bir müziği dinletin,

• Günlük yaşamında fiziksel aktiviteler konusunda çocuğunuzu teşvik edin.